Chorzy na astmę pozywają Skarb Państwa za smog
Pojawiły się kolejne pozwy dotyczące wpływu zanieczyszczeń powietrza na zdrowie. Dwie osoby chore na astmę domagają się od Skarbu Państwa łącznie 300 tys. zł odszkodowania.
W imieniu dwóch chorych na astmę Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi pozywa Skarb Państwa za brak skutecznej walki ze smogiem. Reprezentowani przez fundację chorzy – 55-letni pan Andrzej z Rybnika oraz 5-letni chłopiec spod Torunia, którego reprezentuje mama – domagają się zadośćuczynienia za utratę zdrowia oraz odszkodowania za koszty leczenia (200 tys. zł na rzecz pana Andrzeja oraz 100 tys. zł na rzecz chłopca).
Jak podkreślają chorzy, w sezonie jesienno-zimowym przez smog nie są w stanie normalnie funkcjonować.
Po raz pierwszy w Polsce
Po raz pierwszy w naszym kraju sąd zbada, czy istnieje bezpośredni związek między zanieczyszczeniem powietrza a poważnymi schorzeniami. Pozwy mają zwrócić uwagę na to, że brak szybkich i skutecznych działań na rzecz poprawy jakości powietrza stanowi w Polsce problem systemowy. Jego konsekwencje zdrowotne ponoszą w szczególności najsłabsi mieszkańcy – dzieci, kobiety w ciąży, osoby starsze i chore.
Jak podkreśla Agnieszka Warso-Buchanan, radczyni prawna i członkini zarządu Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, powietrze w Polsce jest nadal złej jakości. Nie spełnia nie tylko zaostrzonych kilka lat temu standardów rekomendowanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), ale też na znacznej części terytorium kraju norm określonych przez krajowe przepisy. To zaś narusza nasze prawa podstawowe, w tym prawo do życia i zdrowia.
Te prawa, chronione zarówno przez przepisy kodeksu cywilnego w zakresie dóbr osobistych, jak i przez Europejską Konwencję Praw Człowieka, w szczególności jej artykuły 2 i 8, są w Polsce notorycznie łamane z powodu braku skutecznych działań państwa na rzecz walki ze smogiem – mówi Agnieszka Warso-Buchanan.
Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziem, która w tej sprawie reprezentuje osoby indywidualne, domaga się, aby sąd uznał, że za wskazane zaniedbania odpowiada Skarb Państwa, także finansowo.
Na konkretnych przykładach
Fundacja wnosi pozew w imieniu mieszkańca Rybnika – miasta, które do niedawna było jednym z najbardziej zanieczyszczonych w Polsce. Mężczyzna od ponad 20 lat cierpi na astmę i inne choroby układu oddechowego. Musi regularnie przyjmować leki i jest pod stałą opieką medyczną.
Jak wyjaśnia pan Andrzej, każda zimna pora roku skutkuje zaostrzeniem choroby – bez inhalatora i leków nie jest on w stanie normalnie funkcjonować.
– Zdarzało się, że nie mogłem wyjść z domu, bo powietrze, którym oddychałem, przypominało truciznę. Smog to codzienność, która niszczy zdrowie nas wszystkich, a obecne działania są niewystarczające. Najbiedniejsi nie otrzymują wystarczającego wsparcia finansowego i organizacyjnego na wymianę źródeł ogrzewania, ale nawet ci, którzy inwestują w ekologiczne rozwiązania, nadal zmuszeni są oddychać zanieczyszczonym powietrzem – mówi pan Andrzej.
Fundacja reprezentuje także kilkuletniego chłopca spod Torunia, który również cierpi na astmę. Smog, szczególnie w sezonie grzewczym, zaostrza jego problemy z oddychaniem, a rodzina ponosi wysokie koszty leczenia.
Matka chłopca tłumaczy, że zwykłe wyjście na dwór zaostrza dolegliwości u dziecka, więc w sezonie grzewczym rodzina często unika przebywania na zewnątrz. Rozwiązanie problemu widzi w pomocy państwa w wymianie u mieszkańców źródeł ciepła i ociepleniu domów.
Według danych opracowanych przez amerykański ośrodek badawczy na Uniwersytecie w Chicago (Air Quality Life Index), gdyby jakość powietrza w Toruniu spełniała zalecenia WHO, mieszkanki i mieszkańcy miasta zyskaliby średnio 10 dodatkowych miesięcy życia. W przypadku Rybnika dane wskazują, że smog zabiera mieszkańcom miasta prawie 2 lata życia.
Zanieczyszczenie powietrza a astma
Jak wynika z analiz WHO oraz Europejskiego Towarzystwa Oddechowego, zanieczyszczenie powietrza, szczególnie szkodliwe pyły, w tym PM2.5 oraz dwutlenek azotu (NO₂), jest jednym z głównych czynników zaostrzających przebieg astmy. W przypadku astmy dziecięcej 1/3 przypadków to wynik oddziaływania smogu. Krótkotrwałe narażenie na wysokie stężenia zanieczyszczeń zwiększa ryzyko zaostrzenia choroby i konieczności hospitalizacji.
Jednak, jak podkreśla dr hab. n. med. Tadeusz M. Zielonka, smog wywołuje nie tylko choroby płuc. Może prowadzić do uszkodzenia praktycznie wszystkich narządów. Toksyczne cząsteczki przedostają się do krwiobiegu, wpływając na serce, mózg, wątrobę, układ nerwowy i hormonalny. U dzieci może zahamować rozwój płuc, a u dorosłych powodować zawały, udary, a nawet nowotwory.
Według raportu firmy doradczej Deloitte z 2019 r. smog kosztuje Polskę aż 111 mld zł rocznie, a działania w tym zakresie są wciąż niewystarczające.
Krajowe programy takie jak Czyste Powietrze, finansujące wymianę źródeł ciepła czy termomodernizację budynków, to podstawowy instrument walki z toksycznym powietrzem. Jak wskazał jednak NIK w 2022 r., realizacja programu postępowała zbyt wolno. W 2024 r., gdy liczba wniosków o finansowanie znacząco wzrosła, co dawało szanse na przyspieszenie tempa poprawy jakości powietrza, istnieje ryzyko, że program straci finansowanie. Brak zapewnienia stałego i stabilnego finansowania dla kluczowego instrumentu, którego celem jest jak najszybsza i efektywna poprawa jakości powietrza, obrazuje, gdzie na liście priorytetów władz znajduje się skuteczna ochrona zdrowia Polek i Polaków – dodaje Agnieszka Warso-Buchanan.
Nowe zaostrzone standardy
Pozwy zwracają również uwagę na fakt, że na części terytorium Polski jakość powietrza wciąż nie spełnia obowiązujących krajowych norm. Za kilka lat te normy zostaną jeszcze zaostrzone w związku z koniecznością wdrożenia znowelizowanej ostatnio dyrektywy dotyczącej jakości powietrza – AAQD. Nowe, bezpieczniejsze dla zdrowia normy zbliżą unijne wymogi do rekomendacji WHO. Aktualizacja dyrektywy AAQD ma przynieść poprawę jakości powietrza i znaczący spadek liczby przedwczesnych zgonów. Więcej o tym w artykule: Nowe, zaostrzone normy jakości powietrza od 2030.
Katarzyna Poprawska-Borowiec
katarzyna.borowiec@gramwzielone.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.
Jak spełnicie obecne normy to wymyślą wam jeszcze bardzie zaostrzone i tak bez końca. PAS to chorzy na hipochondrię ludzie którzy chcą aby ich choroba udzieliła się wszystkim.
Brawo! Może partyjne świnie u koryta w końcu coś zrozumieją i zaczną działać na rzecz poprawy warunków życia nas wszystkich.
Wielke brawa dla pozywających Skarb Państwa! Kibicuję Wam oburącz! Oby to nie były ostatnie wygrane pozwy przez mieszkańców Polski. Nas wszystkich, którzy płacimy zdrowiem za brak systemowego podejścia do ochrony jakości powietrza.
Za nerwicę też coś płacą? Tylko to już w milionach bo trwa cały rok.