Pierwszy miliard w programie Czyste Powietrze
Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska obsługujące program Czyste Powietrze miały podjąć dotąd uchwały o przyznaniu dofinansowania dla ponad 55 tys. gospodarstw domowych. Zagwarantowane dofinansowanie to jednak nadal mniej niż 1 proc. zadeklarowanego przez rząd całkowitego budżetu programu, a dzięki środkom z Czystego Powietrza nadal finansowany jest zakup kotłów węglowych będących źródłem smogu.
Ministerstwo Środowiska informuje, że w uruchomionym przed rokiem programie Czyste Powietrze złożono już 90 tys. wniosków na łączną kwotę ponad 2 mld zł.
Natomiast wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które odpowiadają za obsługę beneficjentów, miały dotąd podjąć ponad 55 tys. uchwał o przyznaniu dofinansowania w formie dotacji i pożyczek w łącznej wysokości ponad 1 mld zł.
Z informacji podawanych wcześniej przez resort środowiska wynika, że w ciągu ostatnich siedmiu miesięcy w programie złożono około 50 tys. wniosków i podjęto około 49 tys. uchwał o przyznaniu finansowania.
Natomiast w ciągu pierwszego półrocza obowiązywania programu, od października 2018 r. do końca marca br. złożono około 38,5 tys. wniosków i podjęto 6 tys. uchwał.
Widać więc postęp, jednak dofinansowanie zagwarantowane w uchwałach to na razie nadal tylko niecały 1 proc. deklarowanego przez rząd budżetu, który w ciągu dekady ma wynieść 103 mld zł, co oznacza, że w skali roku powinno być przeznaczane na dofinansowanie nie 1 mld zł, ale średnio ponad 10 mld zł.
Celem programu jest zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez likwidację nieefektywnych i przestarzałych źródeł ciepła, i poprawę efektywności energetycznej jednorodzinnych budynków mieszkalnych. Rząd przyjął, że termomodernizacji zostanie poddanych ponad 4 mln domów.
Małe zainteresowanie pożyczkami
Problemem zasygnalizowanym ostatnio przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest niski udział finansowania zwrotnego w programie Czyste Powietrze.
Do czerwca udział wniosków uwzględniających pożyczkę w ogólnej liczbie wniosków w Czystym Powietrzu wynosił zaledwie 1/4. Jednocześnie prawie 60 proc. beneficjentów, którzy w momencie składania wniosku chcieli wnioskować o pożyczkę, ostatecznie z niej rezygnowało po zapoznaniu się z dokumentami i załącznikami wymaganymi do oceny zdolności kredytowej.
Ponadto, jak ostatnio przyznał NFOŚiGW, konstrukcja pożyczki oraz praktyka działania systemu pożyczek udzielanych przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska wywołuje szereg krytycznych uwag ze strony wnioskodawców i beneficjentów, jak również organizacji pozarządowych oraz ekspertów Banku Światowego dokonujących ewaluacji programu.
Przekonanie potencjalnych beneficjentów do instrumentu finansowania, jakim są pożyczki, to zatem jedno z wyzwań, z którym musi zmierzyć się resort środowiska oraz podlegający mu NFOŚiGW.
Kiedy dołączą banki
Krytykowane wcześniej za zbyt wolne wydawanie środków Ministerstwo Środowiska kilka miesięcy temu zaprosiło do programu gminy, które mają pełnić rolę pośredników w procedowaniu wniosków. Dzięki temu zainteresowani dofinansowaniem nie muszą już kontaktować się bezpośrednio z wojewódzkim funduszem ochrony środowiska, ale mogą zgłosić się do gminy – o ile dana gmina włączyła się w realizację Czystego Powietrza.
Ministerstwo Środowiska chwali się ponadto, że w przeprowadzonych od początku realizacji programu Czyste Powietrze spotkaniach wzięło udział ponad 170 tys. osób. Kolejnym etapem ma być kampania społeczna pod nazwą „Czyste Powietrze – zdrowy wybór!”.
Dzięki kampanii Ministerstwo Środowiska planuje dotrzeć do właścicieli domów, w których systemy grzewcze nie spełniają współczesnych standardów, czyli wyposażone są w kotły i piece starej generacji, opalane są złej jakości węglem lub odpadami, czyli do potencjalnych beneficjentów programu Czyste Powietrze.
Do tej pory nie jest jednak możliwe składanie wniosków o dofinansowanie poprzez Internet – tak jak choćby w przypadku uruchomionego kilka tygodni temu programu dotacji na domowe instalacje fotowoltaiczne Mój Prąd.
Może to zmienić zaangażowanie w program banków, nad czym obecnie pracuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Angażując się w przyjmowanie wniosków i finansowanie termomodernizacji domów i wymiany źródeł ciepła, banki mogłyby zwiększyć zasięg programu – także poprzez udostepnienie internetowych kanałów przyjmowania wniosków.
Na razie jednak rozmowy z bankami są jeszcze na wstępnym etapie. Zainteresowanie wyraziły m.in. BOŚ, Alior, BNP Paribas czy banki spółdzielcze, jednak już wiadomo, że te instytucje mają różne oczekiwania co do udziału w programie i wypracowanie jednolitego modelu współpracy może okazać się czasochłonne.
Program sprzeczny z prawem UE?
Program Czyste Powietrze jest jednocześnie nadal krytykowany przez aktywistów z organizacji antysmogowych. Kolejny z podstawowych zarzutów to przyznawanie finansowania na kotły węglowe.
Teraz o skierowaniu skargi z tego powodu do Komisji Europejskiej informował Rybnicki Alarm Smogowy wraz z Fundacją 360.
Aktywiści wskazują na art. 7 ust. 2 unijnego rozporządzenia 2017/1369, zakładający, że w przypadku gdy państwa członkowskie przewidują zachęty dotyczące m.in. zakupu urządzeń grzewczych, te zachęty powinny dotyczyć dwóch najwyższych klas efektywności energetycznej.
To wyklucza możliwość dofinansowania kotłów na węgiel. Dwie najwyższe klasy efektywności energetycznej na rynku polskim to A i A+, a w sprzedaży nie ma kotłów na węgiel takich klas. Takie urządzenia mogą posiadać co najwyżej klasę B.
NFOŚiGW, jeszcze kiedy kierował nim Kazimierz Kujda, sygnalizował zajęcie się zapisami dotyczącymi finansowania kotłów na węgiel, ale do tej pory nic w tej kwestii nie zrobiono.
redakcja@gramwzielone.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.