Jak uzyskać dofinansowanie na spółdzielnie energetyczne?

Kto może założyć spółdzielnię energetyczną i jakie warunki należy spełnić? Jakie są źródła dofinansowania dla spółdzielni energetycznych i jakie bariery napotykają twórcy takich podmiotów? Tłumaczy Monika Jaszcza, ekspertka Polskiej Zielonej Sieci. 

Katarzyna Borowiec, Gramwzielone.pl: Jak rozwijają się spółdzielnie energetyczne w Polsce, ile ich jest? Jakie są bariery w rozwoju takich podmiotów?

Monika Jaszcza, Polska Zielona Sieć: W Unii Europejskiej działa ponad 9 tys. wspólnot energetycznych – od małych, obejmujących pojedyncze wioski, po wielkie, liczące kilkadziesiąt tysięcy członków. W Polsce zarejestrowanych jest 35 spółdzielni i z różnych powodów tylko część z nich może już wytwarzać energię. Liczby nie są imponujące, ale dynamika wzrostu jest duża. Pierwsza spółdzielnia energetyczna w Polsce (EISALL) została zarejestrowana w Polsce w maju 2021 r. Na koniec 2023 r. było już łącznie 21 spółdzielni, a obecnie jest już 35. Ten wysyp spółdzielni ma oczywiście związek z odblokowaniem pieniędzy z KPO.

REKLAMA

Choć na horyzoncie pojawiły możliwości pozyskania pieniędzy, to nie znaczy, że jest kolorowo. Wśród największych barier w powoływaniu nowych spółdzielni należy wymienić centralizację polskiego systemu elektroenergetycznego oraz trudności z przyłączeniem spółdzielni energetycznych do sieci. Przeszkodami są również niejednoznaczność i zmienność przepisów oraz niedobór kadry technicznej i wsparcia administracyjnego. Wreszcie wspólnoty mierzą się z negatywnym postrzeganiem działalności spółdzielczej, które zniechęca potencjalnych uczestników do zaangażowania się w przedsięwzięcie.

Kto może założyć spółdzielnię energetyczną i jakie warunki należy spełnić?

W Polsce spółdzielnie energetyczną może założyć grupa min. 10 osób fizycznych. Taką możliwość mają także osoby prawne, np. przedsiębiorstwa, gminy czy inne spółdzielnie. Spółdzielnie mogą działać na ściśle określonym obszarze (od jednej do trzech gmin). Do ich zakresu obowiązków należy przede wszystkim produkcja energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (OZE) dystrybucja i sprzedaż wytworzonej energii elektrycznej członkom spółdzielni. Na koniec zostaje “papierologia”. Trzeba przygotować statut spółdzielni – określający cele, zasady działania, kapitał zakładowy. Spółdzielnia musi być też w KRS-ie oraz mieć wpis w KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa).

Z jakich preferencji mogą korzystać spółdzielnie energetyczne jako podmiot działający na rynku energii?

Spółdzielnie energetyczne w Polsce mogą korzystać z różnych preferencji i ułatwień, które mają na celu wspieranie ich działalności na rynku energii. Warto tu wymienić ulgi podatkowe. Spółdzielnie energetyczne mogą być zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) od przychodów uzyskiwanych z działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej z OZE. W niektórych przypadkach spółdzielnie mogą ubiegać się o zwolnienia lub obniżki w podatku od nieruchomości, na których znajdują się instalacje OZE. Spółdzielnie, przynajmniej w teorii, mogę też liczyć na wsparcie doradcze Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) czy Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Stale udoskonalane jest również wsparcie proceduralne i “szybsza kolejka” do uzyskiwania zezwoleń na budowę instalacji OZE.

REKLAMA

Jakie są źródła dofinansowania dla spółdzielni energetycznych?

Najważniejsze z nich to programy rządowe oraz pieniądze z funduszy europejskich. W pierwszej kolejności trzeba wymienić program Energia dla Wsi. Jego celem jest zwiększenie wykorzystania OZE na terenach wiejskich. Z programu  Energia dla Wsi może skorzystać: rolnik, spółdzielnia energetyczna lub jej członek oraz powstająca spółdzielnia energetyczna. Z istotnych źródeł dofinansowanie trzeba też wymienić fundusze w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych 2021-2027 oraz Krajowy Plan Odbudowy, który przewiduje również pulę pieniędzy na spółdzielnie energetyczne oraz inne projekty związane z odnawialną energią.

W jakich europejskich krajach spółdzielnie energetyczne rozwijają się najlepiej? Z jakich uwarunkowań i preferencji dla takich podmiotów to wynika?

Spółdzielnie energetyczne rozwijają się najlepiej na północy Europy. Wśród liderów możemy wymienić Niemcy, Danię, Holandię, Belgię i Wielką Brytanię. Każdy z tych krajów ma swoje unikalne uwarunkowania i preferencje, które sprzyjają rozwojowi spółdzielni energetycznych. Wyróżnić można jednak kilka cech wspólnych. Są to: przejrzyste i stabilne przepisy prawne dotyczące spółdzielni energetycznych, dostęp do różnorodnych programów finansowania, w tym tanich kredytów i dotacji na projekty OZE, oraz wysoki poziom świadomości ekologicznej i zaangażowanie społeczności lokalnych w projekty energetyczne.

Konferencja „Mamy Fundusze Europejskie na spółdzielnie energetyczne! Czas na przyspieszenie!”

19 czerwca odbyła się konferencja „Mamy Fundusze Europejskie na spółdzielnie energetyczne! Czas na przyspieszenie!”, podczas której uczestnicy dowiedzieli się, jak można skorzystać ze środków UE na rozwój energetyki obywatelskiej, w tym spółdzielni i społeczności energetycznych. Portal Gramwzielone.pl był patronem medialnym wydarzenia.

Katarzyna Poprawska-Borowiec