„Zielone” zadania nowej Komisji Europejskiej – co jest ważne dla Polski?

Zbliżające się wybory do Parlamentu Europejskiego otworzą nowy rozdział w polityce klimatyczno-energetycznej Unii Europejskiej – na co zwraca uwagę Forum Energii. Nowa Komisja Europejska rozpocznie swoją pięcioletnią kadencję jesienią. Jakie nowe zadania Komisji mogą być najważniejsze z perspektywy Polski i zyskać poparcie?

Forum Energii (FE) zaznacza, że nowa Komisja Europejska (KE) będzie musiała monitorować wdrażanie szerokiego zakresu regulacji z pakietu Fit for 55 i wyznaczyć cele na rok 2040. Zapewne zaproponuje też nową agendę polityczną, ponieważ dynamika dyskusji w UE ciągle się zmienia.

W swoim opracowaniu Forum Energii wskazuje najważniejsze wyzwania, z którymi Unia Europejska będzie musiała się zmierzyć w ciągu najbliższych pięciu lat, i wskazuje główne obszary, na których powinna się skoncentrować w obszarze polityki energetycznej i klimatycznej.

REKLAMA

Zrównoważone bezpieczeństwo energetyczne Europy

Jak zaznacza FE, ostatnia europejska strategia bezpieczeństwa energetycznego z 2014 r. powstała krótko po aneksji Krymu przez Rosję i koncentrowała się głównie na dostawach gazu i ropy naftowej oraz budowie nowej infrastruktury dla paliw kopalnych. Takie podejście jest przestarzałe i nie odpowiada na dzisiejsze wyzwania.

Obecnie kraje UE muszą długoterminowo planować zmniejszanie wykorzystania paliw kopalnych, które jednak nie może skutkować niekontrolowanym zwiększaniem zależności od krytycznych materiałów i technologii spoza UE. W związku z tym FE proponuje wypracowanie nowej definicji bezpieczeństwa energetycznego. Nowa koncepcja powinna łączyć zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w warunkach postępującej elektryfikacji z kwestiami ochrony klimatu i środowiska. Powinna obejmować niskoemisyjne wytwarzanie energii oraz niezawodne funkcjonowanie i rozwój sieci. Do tego dochodzi  dalsza elektryfikacja sektorów i zapewnienie elastyczności systemu energetycznego.

Zaktualizowana definicja ma być pierwszym krokiem do opracowania nowej strategii bezpieczeństwa energetycznego dla UE, z uwzględnieniem elektryfikacji obejmującej OZE i magazynowanie energii, skoordynowaną redukcję popytu oraz digitalizację i monitorowanie elektryfikacji. Istotnym elementem powinna być także skoordynowana ochrona infrastruktury krytycznej i poprawa jej odporności

Dostęp do krytycznych materiałów i nowych technologii

Jak wskazuje Forum Energii, nowa strategia bezpieczeństwa energetycznego wymaga zapewnienia nowych łańcuchów dostaw, ich monitorowania i budowania odporności na ewentualne zakłócenia w tym obszarze. Bardzo ważne będzie budowanie unijnej polityki przemysłowej zachęcającej do lokowania kluczowych produkcji na terenie UE.

Według FE osiągnięcie neutralności klimatycznej przy odpowiednich parametrach bezpieczeństwa energetycznego wymaga wdrożenia wszystkich technologii zeroemisyjnych, w tym dużego i małego atomu. Unia powinna przy tym umożliwiać różne podejście i ścieżki transformacji poszczególnych państw członkowskich.

Wiarygodne dane

Forum Energii zauważa, że jednym z wąskich gardeł transformacji jest niewystarczający dostęp do danych lub ich duże rozproszenie. Dotyczy to zwłaszcza nowych sektorów, które dopiero zostaną objęte polityką klimatyczną (budynki, transport, rolnictwo), zwłaszcza w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. To może powodować rosnącą polaryzację i opór wobec reform.

Według FE konieczny jest zatem dostęp do wiarygodnych danych w celu prawidłowego modelowania, obliczania i przygotowywania ścieżek transformacji. Dane te powinny być systemowo gromadzone, prezentowane, weryfikowane i analizowane na poziomie UE. To mogłoby pomóc w walce z dezinformacją.

Barierą w takich działaniach może być niewystarczający dostęp do zasobów ludzkich zdolnych do przeprowadzenia takiej transformacji. Dlatego FE proponuje stworzenie wyspecjalizowanej jednostki zajmującej się danymi i analizą informacji. Zwraca też uwagę na potrzebę rozwoju narzędzi cyfrowych, które wesprą samorządy, firmy, miasta i obywateli we wdrażaniu i określaniu optymalnych kosztowo ścieżek transformacji.

REKLAMA

Rynek energii i sieci

Jak zwraca uwagę FE, pod presją kryzysu energetycznego kraje członkowskie zdecydowały się na bardzo duże wsparcie odbiorców. Kryzys energetyczny pokazał wiele dysfunkcji w organizacji europejskiego rynku energii, które pozwalają wytwórcom na czerpanie nieuzasadnionych korzyści, a odbiorców narażają na gwałtowny wzrost kosztów energii.

Dlatego też konieczne jest takie dostosowanie rynku energii, by pozwalał on korzystać odbiorcom z rozwoju źródeł odnawialnych, a jednocześnie inwestorom zapewniał stabilne ramy regulacyjne. Do 2030 r. wytwarzanie energii elektrycznej w UE zdominują zależne od pogody OZE, które według prognoz będą odpowiadać za ponad 60 proc. produkcji. Głównymi wyzwaniami przyszłego systemu elektroenergetycznego będą więc elastyczność, zapewnienie wystarczających mocy w systemie i dookreślenie roli jednostek sterowalnych.

Unia powinna także zapewnić odpowiednią koordynację między krajami członkowskimi, aby uniknąć nadmiernych różnic we wsparciu rynków mocy i rynków elastyczności w poszczególnych państwach. Nowa Komisja będzie musiała także położyć duży nacisk na przyspieszenie wdrażania i modernizacji sieci, a operatorzy sieci dystrybucyjnych i przesyłowych powinni ściśle ze sobą współpracować.

Wsparcie społeczne

Forum Energii zwraca także uwagę na potrzebę ochrony najbardziej narażonych obywateli poprzez dobrze zaprojektowane i wdrożone mechanizmy Społecznego Funduszu Klimatycznego i Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

„Społeczny wymiar polityki klimatycznej będzie coraz ważniejszy, a interakcja będzie się odbywać poprzez ceny energii, miejsca pracy (szczególnie w regionach węglowych) oraz zachęcanie do zmiany – co będzie budziło niepokój – zwłaszcza gdy nie będzie gotowych alternatywnych i sensownych rozwiązań. Komisja Europejska powinna uznać, że Społeczny Fundusz Klimatyczny (SFK) oraz Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST) to flagowe projekty UE, do których wdrażania przykłada się szczególną wagę” – podkreśla FE.

Ważnym kamieniem milowym według FE będzie wprowadzenie ETS2, które wprowadzi zasadę „zanieczyszczający płaci” do nowych sektorów, dotychczas nieobjętych tym mechanizmem.

Organizacja zwraca też uwagę, że finansowanie transformacji w UE wymagać będzie połączenia inwestycji prywatnych i publicznych. Europejski Zielony Ład powinien ewoluować w kierunku programu gospodarczego z silnym komponentem finansowym i przemysłowym.

„Obecnie większość wszystkich dotacji państw członkowskich UE jest przyznawanych tylko przez dwa kraje: Niemcy i Francję. Taka sytuacja jest szkodliwa dla równomiernego rozwoju UE i istnieje konieczność zmniejszenia różnic między dotacjami na poziomie państw członkowskich. Szczególnego wsparcia wymagają mniejsze i mniej zamożne kraje, które nie mają znaczących możliwości fiskalnych. Dodatkowo główni gracze w skali globalnej, tj. Chiny i USA, hojnie wspierają swoje przedsiębiorstwa, co powoduje dodatkowe nierównowagi konkurencyjne i podważa możliwości rozwojowe europejskich firm” – zaznacza FE.

Szczegółowe rekomendacje Forum Energii i przedstawienie kontekstu zmian można znaleźć na tej stronie.