Transformacja ciepłownictwa pod presją czasu. Rząd ma pilne zadanie

Branża ciepłownicza wskazuje, że dotychczasowy rząd nie wywiązał się z deklaracji przygotowania strategii dla tego sektora. Udało się wdrożyć program Czyste Powietrze, ten jednak dotyczy tylko budownictwa jednorodzinnego i zbyt wolno realizuje strategiczny cel pozbywania się kopciuchów. Forum Energii sformułowało propozycje systemowych zmian w sektorze ciepłownictwa.

Przedstawiciele branży ciepłowniczej uważają, że ogrzewanie indywidualne w Polsce staje się bombą z tykającym zapłonem. Koszt ciepła stanowi jedną z najbardziej znaczących pozycji w budżecie gospodarstwa domowego, co niepokoi zwłaszcza w kontekście trwającego kryzysu energetycznego. Priorytetem dla rządu powinna więc stać się transformacja energetyczna sektora ciepłownictwa.

Według Forum Energii, które po konsultacjach z przedstawicielami branży przedstawiło propozycje najpilniejszych działań w ciepłownictwie i ogrzewnictwie, dotychczasowy rząd nie spełnił swojej deklaracji przygotowania strategii dla tego sektora. Jest to problem tym większy, że ciepłownictwo systemowe od lat notuje ujemne wyniki finansowe. Dodatkowo branża zaczyna działać pod presją czasu.

REKLAMA

Polityka unijna wskazuje kamienie milowe, które dotyczyć będą ciepłownictwa w najbliższym czasie. Od 2027 r. zacznie działać system ETS2 dla sektora budynków i małych ciepłowni, następnie przed 2030 r. ma nastąpić rewizja konkluzji BAT, która jest wyzwaniem dla technologii węglowych, także na rok 2030 wyznaczono cel OZE dla systemów ciepłowniczych, a w 2034 r. ma się zakończyć wsparcie dla systemów wyposażonych w węglowe jednostki kogeneracyjne, które nie uzyskają statusu efektywnego systemu (EED).

Forum Energii podkreśla, że wskazane terminy w zestawieniu z realnym czasem budowy nowych obiektów, który wynosi 4-5 lat, pokazują, jak niewiele jest czasu na przygotowanie strategii ciepłownictwa i odpowiednich przepisów prawa oraz podjęcie działań inwestycyjnych.

Tym powinien się zająć nowy rząd

Wśród wytycznych dla ekipy rządzącej Forum Energii wskazuje kilka kluczowych obszarów. Najważniejsze jest opracowanie krajowej strategii ciepłowniczej. Ponadto konieczne jest wzmocnienie planowania energetycznego na szczeblu lokalnym i wdrożenie programu transformacji ciepłownictwa systemowego.

Rząd powinien również zapewnić środki finansowe na modernizację sektora i włączyć ciepłownictwo do bilansowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), a także wdrożyć programy wsparcia przemysłu czystego ciepła i efektywności energetycznej w budynkach oraz elektryfikacji ogrzewania. Wreszcie państwo powinno zapewnić stabilizację procesu legislacyjnego i ograniczenie działań osłonowych.

Forum Energii podkreśla, że wojna w Ukrainie i związany z tym kryzys paliwowo-energetyczny spowodował podjęcie szeregu krótkoterminowych działań prawnych, które miały chronić gospodarstwa domowe przed wzrostem cen energii i ciepła. W szybkich procesach legislacyjnych pomijano konsultacje branżowe. Dlatego też teraz potrzebna jest stabilizacja procesu legislacyjnego i stopniowe wycofywanie najbardziej inwazyjnych i nierynkowych mechanizmów interwencyjnych (limitów maksymalnych cen energii lub ciepła). Zdaniem branży narzędzia osłonowe powinny obejmować zwłaszcza odbiorców energii lub ciepła znajdujących się w kryzysie ubóstwa energetycznego.

REKLAMA

Program Czyste Powietrze do poprawy

Zdaniem organizacji należy też zrewidować skuteczność programu Czyste Powietrze, ponieważ tempo wymiany indywidualnych urządzeń grzewczych jest zbyt wolne. Dotychczas wpłynęło około 680 tys. wniosków o dofinansowanie, wciąż jednak zostało prawie 3 mln kopciuchów do zastąpienia czystszymi źródłami ciepła.

Forum Energii wskazuje, że konieczne jest urealnienie poziomu wsparcia dla grupy osób najuboższych, usprawnienie procesów rozliczeń finansowych na poziomie WFOŚiGW, a także podnoszenie wiedzy i kompetencji gospodarstw domowych w zakresie technik grzewczych, procesów inwestycyjnych i programów pomocowych (lepsze funkcjonowanie lokalnych punktów doradczych).

Konkretnie Forum Energii jako rekomendacje dla rządu wskazuje w tym obszarze:

• pomoc osobom najuboższym w zamianie sposobu ogrzewania – dotarcie do osób niezdolnych do wniesienia wkładu własnego w postaci pokrycia kosztu VAT i skierowanie dodatkowych środków publicznych (spoza KPO) na pokrycie przez program 100 proc. kosztów inwestycji brutto osobom kwalifikującym się do najwyższego poziomu dofinansowania;
• uproszczenie procedur w celu przyspieszenia wypłaty środków beneficjentom programu Czyste Powietrze, zwłaszcza w ramach prefinansowania;
• zwiększenie puli środków na prowadzenie lokalnych punktów Czystego Powietrza w celu poszerzenia zakresu udzielanego wsparcia i wzmocnienia kompetencji doradców.

Strategia ciepłownicza

Forum Energii podkreśla, że ciepłownictwo i ogrzewnictwo jest największym sektorem energii w kraju – pod względem zużycia energii pierwotnej paliw. Mimo to nie doczekało się dotychczas odrębnej strategii. Konieczna transformacja tego sektora wymagać będzie znacznych nakładów inwestycyjnych, wyspecjalizowanych stanowisk pracy oraz dostaw nowoczesnych urządzeń i materiałów, dlatego potrzebne jest ujęcie tego procesu w ramy i wyznaczenie konkretnych celów.

Strategia taka powinna wskazywać cel główny, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej przez ciepłownictwo najpóźniej do 2050 r. i określenie niezbędnych udziałów energii z OZE i energii odpadowej, które zapewnią realizację celu głównego. Ponadto konieczne jest wskazanie w niej m.in. preferowanych technologii w celu lepszego dostosowania finansowych mechanizmów wsparcia i pomocy publicznej oraz podaży urządzeń i materiałów przez krajowy przemysł. Potrzebna jest także identyfikacja mechanizmów umożliwiających integrację ciepłownictwa z KSE oraz określenie roli kogeneracji jako elementu zwiększającego bezpieczeństwo energetyczne.

Szczegółowe informacje na temat rekomendacji dla rządu w obszarze transformacji branży ciepłowniczej można znaleźć na stronie Forum Energii.