Jak DSR może pomóc polskiej energetyce [rozmowa]

O tym, jak działa mechanizm redukcji popytu na żądanie (Demand Side Response, DSR) oraz jakie korzyści może przynieść polskiemu systemowi energetycznemu opowiada w rozmowie z portalem Gramwzielone.pl Jacek Misiejuk, dyrektor zarządzający spółki Enel X Polska.

Gramwzielone.pl: – Jak wygląda sytuacja na rynku usług DSR w Polsce? W jaki sposób odbiorcy mogą świadczyć takie usługi i na nich zarabiać?

Jacek Misiejuk, Enel X Polska: – W Polsce programy DSR, czyli programy, w których operator systemu elektroenergetycznego PSE oferuje wynagrodzenie za gotowość do redukcji zużycia energii na jego żądanie w przypadkach krytycznych deficytów mocy, zostały wprowadzone niedawno, bo dopiero w 2017 roku.

REKLAMA

Z ostatnich badań rynku wynika, że wciąż niemal 80 proc. polskich przedsiębiorców nigdy nie słyszało, że można zarobić na elastyczności energetycznej, jednocześnie wspierając bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Podobnie jak w innych państwach, także w Polsce przedsiębiorstwa biorące udział w programach DSR robią to zwykle za pośrednictwem doświadczonego agregatora, takiego jak Enel X Polska.

Agregatorzy ułatwiają udział odbiorców w programach, chronią ich przed karami, jednocześnie maksymalizując ich korzyści finansowe i ograniczając do minimum uciążliwość operacyjną. Enel X  pomaga znaleźć i oszacować u odbiorców potencjał do redukcji zapotrzebowania pod kątem zastosowania w programach DSR.

Jak wyglądają ostatnie efekty działań podejmowanych przez PSE w zakresie kontraktowania DSR?

– Stale rośnie zainteresowanie tzw. Programem Gwarantowanym oferującym stały dochód firmom, które są zdolne do ograniczenia poboru lub przesunięcia go w czasie. W ostatnim przetargu złożono operatorowi oferty redukcji w ramach Programu Gwarantowanego o łącznej mocy 768 MW.

Od 2021 roku Program Gwarantowany zostanie zastąpiony przez tzw. Rynek Mocy, w którym wynagrodzenie dla odbiorców za dyspozycyjność jest znacznie wyższe.

Na przełomie 2018 i 2019 roku Enel X Polska zawarł na Rynku Mocy umowy dla swoich klientów na lata 2021-2023. Dzięki temu przedsiębiorstwa mogą uzyskać atrakcyjne wieloletnie przychody.

Jak w praktyce wygląda mechanizm aktywacji obniżenia poboru?

– Opierając się na swoich międzynarodowych doświadczeniach, Enel X wspólnie z klientem opracowuje właściwe tzw. Plany Redukcji Zapotrzebowania wskazujące procesy i urządzenia, które mogą zostać wykorzystane do redukcji zapotrzebowania.

W przypadku deficytu rezerw mocy wezwania do redukcji mogą dotyczyć jedynie określonych godzin w dni robocze. W Programie Gwarantowanym ostrzeżenie o możliwości redukcji jest wysyłane przez PSE poprzedniego dnia do godz. 19, a właściwe wezwanie do obniżenia poboru jest wydawane najpóźniej na godzinę przed redukcją.

W przypadku tzw. Rynku Mocy informacja o podwyższonym zagrożeniu będzie również dostępna dzień wcześniej, a polecenie redukcji będzie wysyłane z co najmniej ośmiogodzinnym wyprzedzeniem.

Odbiorca energii otrzymuje wezwanie bezpośrednio od nas i przystępuje do realizacji Planu Redukcji Zapotrzebowania, a po zakończeniu redukcji informujemy go o możliwości powrotu do normalnej pracy. Odbiorcy mogą uzyskać naszą pomoc na każdym etapie wdrożenia i realizacji programu.

W jakich sytuacjach DSR może pomóc krajowemu systemowi energetycznemu i jakie korzyści może to przynieść?

–  Szacuje się, że w Polsce ok. 10 proc. szczytowego zapotrzebowania jest wykorzystywane przez około 100 godzin rocznie. Oznacza to, że utrzymywanie w tym celu elektrowni szczytowych nie ma uzasadnienia ekonomicznego. Dużo efektywniej jest korzystać z usług DSR, czyli elastyczności odbiorców energii, którzy dobrowolnie mogą uwolnić niezbędne moce w zamian za wynagrodzenie.

REKLAMA

Usługi DSR pozwalają znacznie obniżyć koszty utrzymywania rezerw mocy, co może przełożyć się na niższe opłaty przesyłowe. Oczywiście najważniejsza korzyść to możliwość uniknięcia bardzo poważnych w skutkach dla wszystkich odbiorców przerw w dostawach energii. Do obowiązkowego ograniczenia dostaw energii, czyli wprowadzenia tzw. stopni zasilania, doszło ostatnio w sierpniu 2015 roku. Na szczęście nie mieliśmy jak dotąd do czynienia z blackoutem, czyli rozległą awarią systemu elektroenergetycznego – dzięki DSR ryzyko wystąpienia takich zdarzeń maleje.

Dla samych przedsiębiorstw udział w programach DSR oznacza nie tylko atrakcyjne wynagrodzenie i zwiększenie konkurencyjności, ale też większą kontrolę nad własnym zużyciem energii elektrycznej, a co za tym idzie poprawę efektywności energetycznej. Wieloletnie kontrakty na Rynku Mocy mogą także pozwolić odbiorcom zrealizować  inwestycje w poprawę bezpieczeństwa dostaw energii np. poprzez zakup lub modernizację generatorów rezerwowych.

Takie inwestycje mają coraz większe znaczenie ze względu na wzrastające uzależnienie się odbiorców od niezawodności dostaw energii elektrycznej oraz coraz częstsze dla tej niezawodności zagrożenia (m.in. upały, huraganowe wiatry, susze).

Czy PSE wdrożyło już mechanizm ograniczania zapotrzebowania na energię? Którzy odbiorcy komercyjni podejmą się ograniczenia poboru, jeśli PSE aktywuje opcję redukcji i na jakie wynagrodzenie mogą liczyć?

– Mechanizmy DSR są dla PSE przysłowiową ostatnią deską ratunku po wykorzystaniu wszystkich rezerw po stronie wytwórczej. Jak dotąd uczestnicy programów DSR realizowali wyłącznie niezapowiedziane redukcje testowe, podczas których Enel X udało się wykazać redukcje znacznie przekraczające wymagane 100 proc. zakontraktowanych mocy. W przypadku redukcji wynikającej z potrzeb PSE wynagrodzenie byłoby bardzo atrakcyjne dla firmy – nawet do 13 tys. zł za każdą megawatogodzinę.

Na Rynku Mocy redukcje będą wymagane w przypadku wyjątkowych tzw. okresów zagrożenia. PSE definiuje je jako sytuacje, gdy planowane rezerwy mocy są niższe niż 9 proc. z uwzględnieniem planowanego salda międzynarodowego. Z danych operatora wynika, że takie sytuacje będą zdarzały się bardzo rzadko, głównie dzięki zwiększonym możliwościom importu energii oraz oddawaniu do eksploatacji nowych elektrowni.

Ponadto PSE niedawno zapowiedziało, że zachowa jeden ze swoich programów DSR – Program Bieżący również po rozpoczęciu Rynku Mocy w 2021 roku. Oznacza to, że przedsiębiorstwa będą mogły jednocześnie uczestniczyć w Rynku Mocy i Programie Bieżącym i otrzymywać dodatkowe wynagrodzenie także za swoje redukcje energii.

Ostatnio padł kolejny letni rekord zapotrzebowania na energię w polskim systemie elektroenergetycznym. Jak bardzo można zmniejszyć zapotrzebowanie podczas letnich upałów dzięki zastosowaniu usług DSR, biorąc pod uwagę obecny stan rynku i jaki potencjał ma ta usługa?

– Przy dobrze skonstruowanych programach szacujemy, że szczytowe zapotrzebowanie można obniżyć o około 10 proc., czyli nawet 2,5 tys. MW. Potencjał zaoferowany w ostatnim przetargu PSE do Programu Gwarantowanego na 2019 rok sięgnął jednej trzeciej tej wielkości.

W przypadku Rynku Mocy, którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w dłuższym czasie, fakt, że wynagrodzenie jest znane na kilka kolejnych lat z góry, powinien zachęcić większą liczbę przedsiębiorstw do przystąpienia do programów DSR.

Jak wygląda sytuacja w innych państwach? Jak często i w jakich sytuacjach krajowi operatorzy systemów energetycznych z innych krajów Unii Europejskiej korzystają z usług DSR i na jakiej podstawie jest wdrażany ten mechanizm?

– Najstarszym i największym rynkiem usług DSR na świecie są Stany Zjednoczone, gdzie przejęty w 2017 roku przez Enel X EnerNOC był pionierem i rynkowym liderem już od 2003 roku. Do 2015 roku DSR trafił do Australii, Azji i Europy. Ostatnio program jest rozwijany także w Ameryce Łacińskiej.

Tego rodzaju usługi są coraz popularniejsze ze względu na ich wysoką efektywność i niezawodność. Rozwój technologii teleinformatycznych również sprzyja zwiększaniu takich rozwiązań jak DSR.

Jakie funkcje może jeszcze spełniać DSR?

– Oprócz zapewnienia wystarczalności mocy DSR może być wykorzystywany do realizacji szybkich usług systemowych. Na świecie coraz częściej stosuje się go także dla zapewnienia szybkich rezerw regulacyjnych, w których aktywacja zasobów musi nastąpić w krótkim czasie – sekund, minut. Pozwala to zmniejszać rezerwy regulacyjne w elektrowniach oraz przystosować system energetyczny do przyłączenia większej ilości odnawialnych źródeł energii, które są silnie zależne od pogody – słońca czy wiatru.

Ta zmienność ma wpływ na bieżące funkcjonowanie sieci elektroenergetycznej i utrzymanie w niej właściwej częstotliwości. Na przykład Irlandia dąży do osiągnięcia zdolności do 75 proc. udziału energii odnawialnej w pokryciu chwilowego zapotrzebowania do 2020 roku. Klienci firmy Enel X w Irlandii pomagają zapewnić stabilność sieci, zmniejszając własny pobór, gdy częstotliwość napięcia sieci spadnie poniżej 49,7 Hz, uzyskując wynagrodzenie za gotowość do realizacji tej usługi. Ograniczenie obciążenia musi nastąpić w ciągu dwóch sekund od spadku częstotliwości, dlatego ten proces został całkowicie zautomatyzowany dzięki naszej technologii.

redakcja@gramwzielone.pl

© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.