Czy pompy ciepła skutecznie ogrzeją także starsze domy?

Wielu właścicieli starszych domów, którzy chcą zmodernizować system ogrzewania, zadaje sobie pytanie, czy pompy ciepła sprawdzają się w starych budynkach. Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) podsumowuje, co warto wiedzieć, zanim podejmie się decyzję o instalacji pompy ciepła w takim budynku.

Jak przekonują eksperci PORT PC, w starym, nawet ponad 100-letnim domu, możliwe jest zainstalowanie pompy ciepła i czerpanie korzyści z tego nowoczesnego źródła ogrzewania. Organizacja przekonuje, że generalny remont budynku nie zawsze jest konieczny, jednak rekomenduje wykonanie przynajmniej częściowej termomodernizacji.

To, czy pompy ciepła skutecznie ogrzewają stare budynki, sprawdził m.in. niemiecki Instytut Fraunhofer ISE. Przeprowadził badania monitoringowe na ponad 300 instalacjach powietrznych i gruntowych pomp ciepła wykonanych w ostatnich 20 latach. Budynki, w których  zastosowano ten sposób ogrzewania, miały od 15 do 150 lat. Jak wykazał instytut, pompy ciepła pracowały efektywnie nie tylko w systemach z płaszczyznowym ogrzewaniem podłogowym, ściennym czy sufitowym, ale także z tradycyjnymi grzejnikami. Sprawdziły się również w systemach mieszanych (ogrzewanie płaszczyznowe i grzejniki).

REKLAMA

Jak zapewnia PORT PC, który odwiedził prywatne domy wyposażone w pompę ciepła i rozmawiał na temat ich działania z właścicielami, także w Polsce to rozwiązanie dobrze się sprawdza. Organizacja podkreśla, że wiele z tych domów ma po kilkadziesiąt lat.

Czy domy trzeba remontować, by zainstalować pompę ciepła?

Stare domy bardzo często nie spełniają obecnych norm dotyczących termoizolacji. Jednak nie zawsze właściciele takich budynków przy okazji montażu pompy ciepła  mogą wykonać w nich kompleksową termomodernizację. PORT PC podkreśla, że w wielu przypadkach nawet najmniejsze działania przyniosą wyraźne efekty, zmniejszając zapotrzebowanie domu na ciepło lub usprawniając funkcjonowanie systemu ogrzewania.

Warto pamiętać, że im mniejsze są straty ciepła w budynku, tym tańsze jest ogrzewanie za pomocą pompy ciepła. Eksperci PORT PC przekonują, że to urządzenie jest jednak w stanie efektywnie ogrzewać również budynki, których termoizolacja nie spełnia najnowszych wymogów.

Czy stara instalacja jest przeszkodą w montażu pompy ciepła?

PORT PC zapewnia, że przeszkodą w montażu pompy ciepła nie jest stara instalacja służąca do ogrzewania pomieszczeń i wody użytkowej. Trzeba jednak ją sprawdzić, w starych budynkach bowiem zwykle ma ona kilkadziesiąt lat. Jednak ani wymiana instalacji, ani wyremontowanie pomieszczeń według PORT PC w wielu przypadkach nie są konieczne, by zainstalować pompę ciepła.

Jak zapewniają eksperci, pompa ciepła bez problemów może współpracować z istniejącą instalacją. Warunkiem jest fachowa, rzetelna ocena stanu technicznego instalacji (i ewentualnie wymiana skorodowanych elementów), oczyszczenie jej ze złogów oraz dobra izolacja termiczna rur. Organizacja rekomenduje zamontowanie magnetoodmulacza, który skutecznie ochroni pompy obiegowe w pompie ciepła.

PORT PC podkreśla, że nie trzeba wymieniać grzejników, ponieważ często stare systemy grzewcze – zwłaszcza grzejniki – są przewymiarowane. To umożliwia obniżenie temperatury zasilania przy wymianie ogrzewania na pompę ciepła bez konieczności zwiększania powierzchni grzewczej. Zatem stare grzejniki mogą okazać się wystarczające do zapewnienia komfortu cieplnego mieszkańców. Jednak aby jeszcze lepiej wykorzystać możliwości pomp ciepła, PORT PC rekomenduje ich stopniową wymianę na tzw. grzejniki niskotemperaturowe,

Jak sprawdzić system grzewczy?

Organizacja podpowiada, że wstępną ocenę tego, czy stary system grzewczy jest odpowiedni do współpracy z pompą ciepła, można wykonać we własnym zakresie. Sposobem na to jest ograniczenie temperatury pracy istniejącego kotła grzewczego do 50-55 st. C przez całą zimę. Jeśli nie pojawią się problemy z utrzymaniem odpowiedniej temperatury w pomieszczeniach, oznacza to, że układ grzewczy może być efektywnie zintegrowany z pompą ciepła.

PORT PC zaleca sprawdzenie istniejącej instalacji elektrycznej i wielkości mocy przyłączeniowej budynku przed montażem pompy ciepła. Informację na temat mocy można znaleźć w umowie z zakładem energetycznym. Organizacja podkreśla, że warto skonsultować się w tej sprawie z instalatorem i elektrykiem, którzy podpowiedzą, jakich zmian może wymagać instalacja elektryczna w budynku oraz czy dostępna moc przyłączeniowa jest wystarczająca dla wybranego modelu pompy ciepła.

Przypomnijmy, że w ramach kampanii „Pompuj ciepło z głową” Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła przybliża najważniejsze aspekty wyboru instalatora do montażu pompy ciepła. Podkreśla przy tym, że niefachowy montaż nie zapewni efektywnej, ekonomicznej i bezpiecznej pracy urządzenia. Pisaliśmy o tym w artykule: PORT PC podpowiada, jak wybrać instalatora pompy ciepła.

REKLAMA

Konieczny jest audyt

PORT PC zapewnia, że prawidłowo dobrana pompa ciepła zapewni komfortową temperaturę w domu niezależnie od tego, czy budynek jest nowy czy starszy (o gorszej izolacyjności i z tradycyjnymi grzejnikami). Zwraca jednak uwagę na to, że pompy ciepła z zasady nie nadają się do domów będących „wampirami energetycznymi”. W takim przypadku najpierw konieczne jest znaczące ograniczenie w nich strat ciepła przez odpowiednio dobrane działania termomodernizacyjne.

Przeprowadzenie dodatkowych zabiegów termomodernizacyjnych dotyczy także starszych budynków o przeciętnym standardzie energetycznym. W takim przypadku audyt energetyczny dostarczy dokładnych danych umożliwiających optymalny dobór pompy ciepła.

O tym, jak dobrać pomp ciepła do konkretnego budynku, pisaliśmy w artykule: Jak sprawdzić, czy pompa ciepła pasuje do naszego domu?. W ramach kampanii „Pompuj ciepło z głową” PORT PC wskazał, na co należy zwrócić uwagę, decydując się na montaż pompy ciepła w starszym domu.

PORT PC podkreśla, że im lepszą izolację cieplną będzie mieć budynek, tym wyższy będzie jego standard energetyczny i mniejsze zapotrzebowanie na energię do ogrzewania. Dzięki termomodernizacji nawet w budynkach, które początkowo charakteryzowały się dużymi stratami energii, możliwe staje się efektywne wykorzystanie nowoczesnego źródła energii, jakim jest pompa ciepła. Znaczącą korzyścią z działań termomodernizacyjnych jest też możliwość doboru pompy ciepła o mniejszej mocy, zwykle tańszej w zakupie i eksploatacji, a także zapewnienie temu urządzeniu lepszych warunków pracy, które poprawią jej efektywność w wytwarzaniu ciepła.

PORT PC zwraca także uwagę, że od stycznia 2025 r. warunkiem koniecznym uzyskania dofinansowania do wymiany urządzenia grzewczego w programie Czyste Powietrze prawdopodobnie będzie równoczesne wykonanie termomodernizacji budynku zgodnie z zaleceniami audytu energetycznego.

Czy pompy efektywnie zapewnią ciepło w starym domu?

PORT PC wyjaśnia, że efektywność pomp ciepła wyznacza się w laboratoriach (dla ściśle określonych warunków pracy). W ten sposób wylicza się tzw. chwilowe współczynniki efektywności COP (Coefficient of Performance). Umożliwiają one porównanie różnych modeli pomp ciepła oraz  obliczenie tzw. sezonowych współczynników efektywności SCOP (Seasonal Coefficient of Performance).

Współczynnik SCOP określa średnią efektywność pompy ciepła w ciągu całego sezonu grzewczego lub roku, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki zewnętrzne. Im jest wyższy, tym wyższa jest efektywność ogrzewania pompą ciepła, co oznacza niższe są koszty jej eksploatacji w porównaniu z tradycyjnymi systemami ogrzewania. Jeśli np. SCOP pompy ciepła wynosi 4, oznacza to, że średnio w ciągu całego sezonu grzewczego za każdą pobraną 1 kWh energii elektrycznej dostarcza ona do układu grzewczego 4 kWh energii w formie ciepła. Taką wartość SCOP może osiągać np. pompa ciepła typu powietrze-woda w nowych budynkach z ogrzewaniem płaszczyznowym.

W przypadku starszych budynków pomocne są wspomniane wcześniej badania monitoringowe pomp ciepła zainstalowanych w starszych budynkach przeprowadzone przez Instytut Fraunhofer ISE. Analiza pracy 266 pomp ciepła wykazała, że ze 100 proc. energii elektrycznej w przypadku pomp ciepła typu powietrze-woda uzyskano średnio 292 proc. energii cieplnej, a w przypadku gruntowych pomp ciepła – 382 proc. Odpowiada to wartościom sezonowej efektywności badanych pomp ciepła na poziomach 2,9 dla powietrznych pomp ciepła oraz 3,8 dla gruntowych pomp ciepła. PORT PC podkreśla, że otrzymane przez instytut wyniki są zaskakująco korzystne, biorąc pod uwagę to, że w wielu z tych badanych budynków nie przeprowadzono większych działań termomodernizacyjnych.

Więcej szczegółowych informacji na temat pomp ciepła można znaleźć na stronie kampanii „Pompuj ciepło z głową”.