Eksplozja pompy ciepła w Opolskiem. PORT PC: to nie czynnik chłodniczy

W sierpniu na Opolszczyźnie doszło do tragicznego w skutkach wybuchu pompy ciepła. Zdarzenie nastąpiło podczas serwisowania urządzenia.   

Tragedia, do jakiej doszło w Chrząstowicach (szerzej o tej sytuacji pisaliśmy w artykule: Na Opolszczyźnie eksplodowała pompa ciepła), rodzi wiele pytań, m.in. o bezpieczeństwo pomp ciepła. Zaraz po wybuchu pojawiły się analizy, co mogło być jego przyczyną. Wykluczono wybuch gazu, ponieważ rur z gazem na miejscu nie było. Zwrócono jednak uwagę na to, że czynnikiem chłodniczym w pompach ciepła jest łatwopalny propan.

Od początku temu zdarzeniu przygląda się Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC).

REKLAMA

W pompie był niepalny gaz

Z uwagi na pojawiające się w mediach społecznościowych spekulacje na temat użycia palnych gazów w systemie pompy ciepła jako potencjalnej przyczyny wybuchu na Opolszczyźnie PORT PC wyraźnie podkreśla, że w urządzeniu, które uległo awarii, zastosowano niepalny gaz chłodniczy. Przyczyny wybuchu należy więc szukać gdzie indziej.

Zgodnie ze wstępnymi ustaleniami ekspertów – jak przekazuje PORT PC – skala wybuchu może wskazywać na pojawienie się niezwykle rzadkiego i niebezpiecznego zjawiska znanego jako niekontrolowany „efekt Diesla”. Takie zjawisko samoistnie nie występuje w trakcie eksploatacji urządzeń chłodniczych.

Czym jest „efekt Diesla”?

Na podstawie dotychczasowych ustaleń ekspertów PORT PC wysuwa przypuszczenie, że w tym wypadku winny jest właśnie niekontrolowany „efekt Diesla”. Świadczą o tym wyjątkowo duża siła eksplozji serwisowanego wówczas urządzenia chłodniczego i duży rozrzut jego fragmentów na skutek eksplozji.

Jak wyjaśniają eksperci, zjawisko to może wystąpić w instalacji chłodniczej wyłącznie w wyniku popełnienia rażących błędów podczas prac serwisowych, które wykonywane są niezgodnie z obowiązującymi standardami bezpieczeństwa. „Efekt Diesla” ma miejsce, gdy do komory sprężarki, w której znajduje się duża ilość oleju, wprowadzi się pod ciśnieniem tlen. W warunkach wysokiej temperatury i wysokiego ciśnienia, które dodatkowo rośnie z uwagi na obecność czynnika chłodniczego (nawet w niewielkiej ilości), może nastąpić samozapłon mieszanki oleju z tlenem, powodując gwałtowną eksplozję sprężarki.

Jak wyjaśnia dr inż. Adolf Mirowski, ekspert i członek zarządu PORT PC, nazwa „efekt Diesla” wywodzi się z branży motoryzacyjnej. Charakteryzuje ona procesy powszechnie wykorzystywane właśnie w silnikach Diesla. W takich jednostkach samozapłon niewielkiej dawki paliwa uzyskuje się w wyniku wysokiego ciśnienia sprężania. Przebiega to inaczej niż w silnikach benzynowych, w których do zapłonu wymagana jest iskra.

Niepożądany efekt w instalacji chłodniczej

Podobny do opisanego wyżej efekt może wystąpić również w instalacji chłodniczej. W tym wypadku jest jednak niekontrolowanym, szkodliwym zjawiskiem i występuje bardzo rzadko. Ryzyko pojawia się wówczas, gdy doprowadzi się do powstania i sprężania w zamkniętym układzie mieszanki olejowo-tlenowej przy oddziaływaniu wysokiego ciśnienia i wysokiej temperatury. Może to spowodować samozapłon mieszanki i jej wybuch.

Jak podkreśla ekspert, właśnie z takim zjawiskiem mieliśmy z dużym prawdopodobieństwem do czynienia podczas wypadku Chrząstowicach. Wybuch sprężarki serwisowanego urządzenia chłodniczego mogły spowodować pełne nasłonecznienie oraz bardzo wysoka temperatura otoczenia. To właśnie te czynniki przyczyniły się do wzmocnienia „efektu Diesla”.

PORT PC podkreśla jednak, że szczegółowe wyjaśnienie tej sytuacji wymaga dalszych badań i analiz. Jak zauważają eksperci, wiele jednak wskazuje na to, że przyczyną tak potężnego wybuchu był nie jeden, ale więcej niekorzystnych czynników. Miały one wynikać głównie z błędów serwisowych. Ustalenie wszystkich czynników jest przedmiotem toczącego się postępowania prokuratorskiego.

W ramach prowadzonej kampanii „Pompuj ciepło z głową” PORT PC wymienia najważniejsze aspekty wyboru instalatora do montażu pompy ciepła. Organizacja podkreśla, że nieodpowiednio dobrana pompa lub niefachowy montaż nie zapewnią bezpiecznej pracy urządzenia. Ze wskazówkami można zapoznać się w artykule: PORT PC podpowiada, jak wybrać instalatora pompy ciepła.

Bezpieczne pompy ciepła

Serwisanci i instalatorzy wskazują, że pompy ciepła są jednymi z najbezpieczniejszych urządzeń grzewczych. Podobnie jak każde tego typu urządzenie muszą być jednak prawidłowo zainstalowane i serwisowane. Najwyższy poziom bezpieczeństwa może zapewnić pompom ciepła już standardowe wyposażenie: pełna automatyka, autodiagnostyka i stosowanie zabezpieczeń.

Niekontrolowany „efekt Diesla”, który prawdopodobnie spowodował wybuch urządzenia chłodniczego w Chrząstowicach, jest – jak podkreśla PORT PC – zjawiskiem bardzo rzadkim. Najłatwiej o nie podczas nieprawidłowo przeprowadzanych prac serwisowych. PORT PC zapewnia, że przy przestrzeganiu standardowych procedur stosowanych w branży nie powinno mieć ono miejsca.

Organizacja przypomina, że jednym z podstawowych standardów bezpieczeństwa jest wymóg, aby podczas serwisu i konserwacji urządzeń wszelkie próby ciśnieniowe przeprowadzać przy użyciu azotu. Jest to gaz obojętny, co eliminuje ryzyko samozapłonu. Organizacja uczula, że nie wolno stosować czystego tlenu.

REKLAMA

PORT PC zaznacza, że wbrew różnym spekulacjom na forach internetowych w instalacji wspomnianego urządzenia chłodniczego nie był wykorzystywany czynnik chłodniczy z grupy gazów palnych, a w momencie wybuchu instalacja ta prawdopodobnie nie była wypełniona żadnym czynnikiem chłodniczym. Tak więc to nie czynnik chłodniczy odpowiada za wybuch, ale ogromne ciśnienie w instalacji, które działało na wybuchową mieszankę tlenowo-olejową w sprężarce.

Eksperci zwracają uwagę, że stosowanie czynników chłodniczych w urządzeniach jest regulowane przepisami. Pracując nad rozwojem pomp ciepła i oceniając ryzyko – związane np. z wdrażaniem nowych, niefluorowanych czynników chłodniczych − producenci  muszą przestrzegać rygorystycznych zasad. Tylko wówczas mogą uzyskać zgodność z oznakowaniem CE i pozwolenie na stosowanie tego znaku. Muszą też stosować się do specyficznych wymogów krajowych.

PORT PC podkreśla, że od lat promuje standardy bezpieczeństwa w zakresie montażu i serwisu pomp ciepła, w tym tych wykorzystujących czynniki chłodnicze z grupy gazów palnych, takie jak propan (R290). Wszystkie firmy zrzeszone w PORT PC są zobowiązane do przestrzegania standardów opracowywanych i publikowanych w postaci szczegółowych wytycznych.

Ważny jest profesjonalny serwis

Wszystkie urządzenia chłodnicze, w tym pompy ciepła, wymagają szczególnej staranności i przestrzegania procedur podczas serwisu i konserwacji. Niezbędne jest też stosowanie przez serwisantów specjalistycznych narzędzi.

Krzysztof Grzegorczyk, prezes Fundacji Ochrony Klimatu Prozon, uważa, że wypadek, który zdarzył się podczas prac serwisowych, wskazuje, że główną przyczyną zdarzenia mógł być brak kompetencji personelu lub lekceważenie procedur i dobrych praktyk serwisowych.

Potraktujmy to jako istotne ostrzeżenie i powód do wyciągnięcia wniosków. Polska stoi obecnie przed decyzją, jak powinien wyglądać nowy system certyfikacji personelu serwisującego urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne i pompy ciepła. Należy zatem dobrze przemyśleć, jak ten system ulepszyć i uszczelnić. Doświadczenie wskazuje, że uzyskanie certyfikatu nie zawsze podparte jest wystarczającą wiedzą. To od jakości szkoleń i rzetelności egzaminów certyfikujących będzie zależeć bezpieczeństwo prac serwisowych i użytkowania nie tylko pomp ciepła, ale wszystkich urządzeń działających na zasadzie transferu ciepła i chłodu – podkreśla Krzysztof Grzegorczyk.

Co zrobi branża, aby zapobiec takim wypadkom?

Cała branża chłodnicza, w tym także PORT PC, pracuje nad podnoszeniem standardów bezpieczeństwa w zakresie montażu i serwisowania urządzeń grzewczych i chłodniczych. PORT PC m.in. opracowuje i publikuje szczegółowe wytyczne, do których przestrzegania zobowiązane są wszystkie firmy członkowskie. Organizacja wskazuje, że opublikowała m.in. osiem części „Wytycznych projektowania, wykonania i odbioru instalacji z pompami ciepła” i pracuje nad kolejną częścią. Dostępne są także wytyczne dotyczące bezpieczeństwa montażu i serwisu instalowanych na zewnątrz budynku pomp ciepła z palnymi czynnikami chłodniczymi.

Jednocześnie branża chłodnicza w Polsce dąży do ciągłego doskonalenia systemu certyfikacji f-gazowej serwisantów i instalatorów. Ma on pozwolić na zagwarantowanie najwyższego poziomu bezpieczeństwa podczas eksploatacji i konserwacji wszystkich urządzeń chłodniczych.

Niezależnie od już podejmowanych działań PORT PC uważa, że po dokładnym ustaleniu okoliczności zdarzenia przez prokuraturę w Chrząstowicach konieczne będzie przeprowadzenie szeroko zakrojonej akcji szkoleniowej, której celem będzie podniesienie kompetencji serwisantów i zminimalizowanie ryzyka popełniania błędów serwisowych.
.

.

O czym warto pamiętać?

W związku z wybuchem pompy ciepła w Chrząstowicach prezes PORT PC Paweł Lachman przypomina reprezentantom branży i klientom obowiązujące zasady.

Pragnę przypomnieć, że wszelkie prace serwisowe powinny być przeprowadzane zgodnie z obowiązującymi standardami i wytycznymi wyłącznie przez profesjonalne firmy serwisowe, co praktycznie eliminuje ryzyko wystąpienia niepożądanych zjawisk w instalacjach chłodniczych, takich jak „efekt Diesla”. Jednocześnie zapewniam, że pozostajemy w stałym kontakcie z ekspertami oraz odpowiednimi służbami, aby szczegółowo wyjaśnić przyczyny tego tragicznego zdarzenia i przekazać opinii publicznej pełne i rzetelne informacje. Jesteśmy świadomi obaw, jakie mogą wynikać z tego typu zdarzeń, dlatego apelujemy o zachowanie spokoju i zaufanie do sprawdzonych standardów bezpieczeństwa, które są fundamentem działania branży urządzeń chłodniczych.