Blok pokryty panelami PV. Ile oszczędzają mieszkańcy?

Pionierska inwestycja w fotowoltaikę budynkową przyniosła spółdzielni obniżenie rachunków za energię elektryczną o ponad 70 proc. Teraz spółdzielnia realizuje pilotażowy projekt, którego celem jest obniżenie dzięki PV kosztów ciepłej wody dostarczanej do budynku. Kolejne panele fotowoltaiczne zasilające pilotażowe instalacje zamontowano na ścianach budynków. O inwestycjach w rozmowie z Gremwzielone.pl opowiada Marek Werbel, prezes szczecińskiej Spółdzielni Mieszkaniowej „Śródmieście”.

Katarzyna Poprawska-Borowiec, Gramwzielone.pl: Dlaczego spółdzielnia zdecydowała się na zainstalowanie fotowoltaiki na swoich budynkach?

Marek Werbel, prezes Spółdzielni Mieszkaniowej „Śródmieście”: W spółdzielczości mieszkaniowej przez wiele lat funkcjonowało pojęcie kosztów eksploatacyjnych zależnych i niezależnych od spółdzielni. Doszliśmy do wniosku, że z punktu widzenia mieszkańca nie ma to większego znaczenia,  jak koszt jest zakwalifikowany. Pożądane jest dążenie do minimalizacji kosztów.

REKLAMA

To był rok 2015 – w Polsce instalacje OZE dopiero raczkowały. Wtedy w spółdzielni narodził się pomysł obniżenia kosztów energii elektrycznej wykorzystywanej w tzw. częściach wspólnych. Skorzystaliśmy z oferty firmy zagranicznej posiadającej przedstawicielstwo w Polsce. Uprzednio szczegółowo zapoznaliśmy się z wykonanymi przez nią instalacjami na dachach bloków niemieckiej spółdzielni mieszkaniowej. A ponieważ Szczecin jest położony tuż przy granicy, to „wyprawa” nie była uciążliwa.

Finansowanie pionierskiej instalacji

Jaki był koszt instalacji i jak zostały sfinansowane? Czy koszty zostały przeniesione na mieszkańców?

Instalacje na spółdzielczych blokach wykonaliśmy w dwóch etapach:

• etap I (2016 r.) – Program Prosument (WFOŚiGW) – montaż systemów fotowoltaicznych na dachach 25 budynków spółdzielczych; łącznie 1361 paneli o łącznej mocy 353,9 kW. Koszt inwestycji to 2,1 mln zł, dotacja bezzwrotna wynosiła 40 proc. a na resztę zagwarantowana była wieloletnia pożyczka;
• etap II (2018 r.) – Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego, konkurs „Montaż instalacji fotowoltaicznych o łącznej mocy 1000 kW na potrzeby spółdzielni Mieszkaniowej Śródmieście w Szczecinie”. Przy koszcie inwestycji rzędu 5,5 mln zł dotacja bezzwrotna wynosiła 45 proc., a pozostała część została sfinansowana środkami własnymi.

Mieszkańcy bezpośrednio nie zostali obciążeni kosztami inwestycji.

Jakie były początkowe założenia co do korzyści finansowych i prognozy oszczędności dzięki zainstalowanej fotowoltaice? Na ile się sprawdziły?

Wstępne założenia związane z efektywnością w pełni się sprawdziły. Biorąc pod uwagę lata 2013-2023 (baza-2013), rachunki za energię elektryczną w budynkach, na których zainstalowano systemy, były na koniec roku 2023 niższe średnio o około 75-80 proc.

Jakie korzyści z fotowoltaiki odnoszą mieszkańcy? Jak instalacja wpłynęła na zmianę wysokości czynszu?

Oczywiście mieszkańcy ponoszą niższe opłaty za energię elektryczną (o czym mowa powyżej). Nie widać tego wprost na odcinku opłaty z uwagi na fakt, że opłata za energię elektryczną części wspólnych jest jedną ze składowych opłaty eksploatacyjnej (utrzymanie czystości, konserwacja terenów zielonych, drobne naprawy) – a te koszty wzrosły. Jednak wskaźnik udziału kosztu energii w kosztach eksploatacji ogółem uległ znacznej redukcji.

Wykorzystanie energii z PV i rozliczanie nadwyżek

Jak jest wykorzystywana energia generowana przez instalacje fotowoltaiczne w zasobach spółdzielni?

Energią elektryczną z fotowoltaiki zasilamy tzw. części wspólne budynków, czyli oświetlenie wewnętrzne klatek schodowych, strychów, piwnic, a także zapewniamy oświetlenie zewnętrzne budynków, dźwigów osobowych, hydroforni, szlabanów, instalacji odlodzeniowych itp.

W jaki sposób rozliczane są nadwyżki produkowanej energii przekazywane do sieci? W jaki sposób najlepiej wykorzystywać nadwyżki? Co się bardziej opłaca – autokonsumpcja, sprzedaż czy magazynowanie?

W naszym przypadku korzystamy z poprzednio obowiązującego systemu rozliczenia rzeczowego z dostawcą energii (tzw. net-metering). Jest to moim zdaniem korzystniejsze rozwiązanie niż obowiązujący obecnie net-biling. Zdecydowanie najkorzystniejsza jest oczywiście autokonsumpcja.

Ciepła woda podgrzewana energią z PV

Najnowsza inwestycja spółdzielni dotyczy instalacji fotowoltaicznych zamontowanych na pionowych elewacjach. Dlaczego zdecydowano się na taki sposób montażu?

REKLAMA

W ośmiu budynkach (osiedle „Małe Stoki”) nasza spółdzielnia podjęła działania pilotażowe związane z nowatorskim w skali kraju rozwiązaniem mającym na celu obniżenie kosztów ciepłej wody dostarczanej do budynku. Zimna woda przed dostarczeniem do podgrzania przez dostawcę jest wstępnie podgrzana w zasobnikach przez system paneli fotowoltaicznych. Dzięki temu podgrzewanie wody przez SEC (Szczecińska Energetyka Cieplna) zaczyna się od wyższej temperatury, co znacznie zmniejsza koszty tej usługi.

Jeśli pilotaż wskaże poprawność wstępnych analiz, planujemy rozszerzenie takiego rozwiązania w kolejnych budynkach. Z uwagi jednak na fakt, że w tych ośmiu budynkach był już uprzednio zainstalowany system fotowoltaiczny wykorzystywany do oświetlenia części wspólnych, montaż dodatkowych paneli okazał się niemożliwy z powodu braku miejsca na dachu. Stąd właśnie powstała konieczność montażu kolejnego zestawu paneli na ścianie budynku.

Z jakimi wyzwaniami wiązał się taki sposób instalacji?

Oczywiście inny sposób mocowania paneli to nowe wyzwania związane przede wszystkim ze sposobem mocowania. Tak zamontowane panele fotowoltaiczne opierają się na kotwach stalowych. Należało zaprojektować rozwiązanie, aby taki montaż nie pogorszył efektywności energetycznej budynku. Dzięki pionowej orientacji instalację cechuje większa odporność na mocny wiatr. Nie trzeba się również obawiać zasypania modułów śniegiem, co mogłoby ograniczać wydajność systemu.

Fotowoltaika balkonowa – wątpliwości

W Polsce coraz większą popularnością cieszy się fotowoltaika balkonowa. Czy w związku z tym trendem spółdzielnia rozważa montaż także i takiego rodzaju instalacji na swoich budynkach? Czy wyrażają Państwo zgodę, jeśli mieszkańcy chcą takie instalacje zamontować indywidualnie we własnym zakresie?

Zarządca budynku (w tym przypadku spółdzielnia) ponosi odpowiedzialność za instalacje zamontowane na tzw. częściach wspólnych. Mam sporo wątpliwości co do skutecznego wyegzekwowania od potencjalnego zainteresowanego wyeliminowania zagrożeń wynikających z takiej instalacji. Ponieważ temat jest ostatnio medialny, wskazuję poniżej kilka ważnych aspektów:

1. Zgodnie z orzecznictwem balustrada balkonu należy do części wspólnej budynku, a zatem wykorzystanie jej do indywidualnych potrzeb wymaga uzyskania zgody pozostałych współwłaścicieli lub zarządcy budynku, a niejednokrotnie uzyskania zgody projektanta na zmianę wyglądu elewacji budynku (w zależności od warunków zawartych w umowie z projektantem).

2. Sposób montażu urządzeń może mieć wpływ na zapewnienie bezpieczeństwa użytkowników nieruchomości budynkowej oraz osób postronnych przebywających na terenie nieruchomości. Niewłaściwy sposób zamontowania urządzeń może prowadzić do ich oderwania w wyniku zerwania się zbyt słabych w stosunku do obciążenia mocowań mechanicznych lub oderwania wywołanego czynnikami atmosferycznymi, jak chociażby silny wiatr.

3. Mikroinstalacje fotowoltaiczne niewątpliwie oddziaływują na instalację elektryczną zarówno budynku, jak i lokalu. Odziaływanie to jest zdecydowanie większe w przypadku mikroinstalacji pracujących w systemie on-grid, czyli włączonych do sieci. Rozwiązanie takie wymaga co najmniej ingerencji w istniejącą instalację elektryczną lokalu. Biorąc pod uwagę możliwości samodzielnego montażu takich systemów, pod znakiem zapytania pozostaje skuteczne zabezpieczenie instalacji przez użytkownika przed niepożądanymi wahaniami napięcia, a w szczególności jego nadmiernym wzrostem. Zjawisko to może doprowadzić do uszkodzeń elementów instalacji elektrycznej lub urządzeń odbiorczych. W przypadku zamontowania w budynku wielu indywidualnych mikroinstalacji PV może następować niekontrolowane zjawisko podwyższonego napięcia prądu, które może przenikać do instalacji elektrycznej całego budynku (WLZ), wprowadzając tym samym zakłócenia funkcjonowania instalacji w pozostałych lokalach.

4. Pod znakiem zapytania pozostaje również bardzo istotny aspekt, mianowicie jak zachowuje się system elektryczny w budynku w sytuacji kontrolowanego lub niekontrolowanego odłączenia napięcia przychodzącego z sieci elektroenergetycznej. Sytuacja tego rodzaju może mieć bardzo niebezpieczne skutki, polegające np. na porażeniu osoby prowadzącej prace na instalacji, przekonanej, że instalacja elektryczna została odłączona. Podobna sytuacja może mieć miejsce w trakcie prowadzenia akcji ratunkowej, podczas której wymagane jest odłączenie instalacji elektrycznej od źródła zasilania.

5. W przypadku zastosowania mikroinstalacji pracującej w systemie off-grid, czyli niewłączonej do sieci, pomimo zastosowania magazynu energii elektrycznej z pewnością również musi dojść do ingerencji w istniejącą instalację elektryczną lokalu lub wykonanie odrębnej instalacji umożliwiającej połączenia urządzeń odbiorczych z magazynem energii gromadzącym wytworzoną energię elektryczną. W rozwiązaniu off-grid występuje ryzyko związane z zastosowaniem nieodpowiedniego magazynu energii, tzn. niedostosowanego do współpracy z systemem fotowoltaicznym oraz niedostosowanego do użytkowania w lokalu mieszkalnym.

6. Ważnym elementem wyposażenia zapewniającym bezpieczeństwo użytkownika i budynku jest wykonanie instalacji odgromowej (uziemienie paneli fotowoltaicznych). Ze względu na brak przepisów nakazowych w tym zakresie egzekwowanie tego rodzaju rozwiązań może być wysoce utrudnione. Podkreślenia wymaga również fakt, że wykonanie uziemienia może nastręczać wiele problemów na etapie wykonawstwa, a w niektórych przypadkach będzie niemożliwe do wykonania. Należy pamiętać, że instalacja odgromowa musi być sprowadzona do ziemi lub połączona z elementami istniejącego na budynku uziomu.

Obecnie w Polsce atrakcyjną formą finansowania jest Grant OZE. Jakie są Państwa doświadczenia z tą formą finansowania inwestycji?

Tak, skorzystaliśmy z tej formy finansowania przy budowie wcześniej omawianego systemu wstępnego podgrzewu CWU (ciepłej wody użytkowej). W odróżnieniu od innych systemów środki są refundowane w 50 proc. na podstawie przedłożonych i zakwalifikowanych do rozliczenia przez BGK faktur. Uważamy to za bardzo wygodną i godną polecenia formę dofinansowania do budowy OZE.

Katarzyna Poprawska-Borowiec

katarzyna.borowiec@gramwzielone.pl