Aspekty podatkowe związane ze zmianą zasad rozliczenia prosumentów
Po okresie długich i burzliwych dyskusji 1 kwietnia 2022 roku w życie weszła ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii, która implementuje dyrektywę unijną w sprawie promowania stosowania energii z OZE (dyrektywa 2018/2001). Wraz z wejściem w życie nowelizacji wprowadzony został nowy system rozliczeń, który funkcjonować będzie na całkowicie odmiennych zasadach niż istniejący wcześniej tzw. system opustów (net-metering) – piszą Przemysław Kałek oraz Mateusz Kornacki z kancelarii Radzikowski Szubielska.
Prosumenci, którzy nie zgłosili swoich mikroinstalacji przed 31 marca 2022 roku, będą rozliczać się według nowych zasad tzw. net-billingu. Zmiany będą dotyczyły zatem zasadniczo tylko nowych prosumentów, ponieważ mikroinstalacje odbiorców już przyłączone do sieci mają zagwarantowany system opustów na 15 lat. Tym samym osoby, które zgłosiły instalację do 31 marca 2022 roku, mogły jeszcze korzystać ze starego systemu rozliczeń. Jedna z podstawowych różnic pomiędzy dotychczasowym systemem net‑meteringowym a net-billingiem polega na tym, że system net-meteringowy zakłada rozliczenie produkcji energii ilościowo, a w net-billing dochodzi do rozliczenia wartościowego.
Zmiana zasad w powyższym zakresie wywoła skutek w postaci aktualizacji sposobu dokonywania rozliczeń przez prosumentów oraz przedsiębiorców energetycznych, zwłaszcza na gruncie podatku VAT.
VAT a wytwarzanie energii elektrycznej przez prosumenta
Należy w pierwszej kolejności zauważyć, że działalność w postaci wytwarzania energii elektrycznej i wprowadzania jej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej przez prosumenta stanowi co do zasady działalność opodatkowaną VAT-em. Tego stanu rzeczy nie zmienia zawarte w nowelizacji wskazanie, zgodnie z którym działalność w powyższym zakresie nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców.
Należy zaznaczyć, że jedyny przepis, który mógł mieć wpływ na kwalifikację usług w postaci wytwarzania energii elektrycznej i wprowadzania jej do sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej przez prosumenta na gruncie ustawy o VAT obowiązywał do 14 lipca 2018 roku. Wskazany przepis – art. 4 ust. 9 ustawy o OZE – zakładał, że wprowadzanie energii elektrycznej do sieci, a także pobieranie tej energii z sieci nie są świadczeniem usług ani sprzedażą w rozumieniu ustawy. Aktualnie brak analogicznego przepisu, co oznacza, że zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podatkiem VAT czynności te podlegają opodatkowaniu.
Należy przy tym zaznaczyć, że prosumenci, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 tys. złotych, są co do zasady objęci zwolnieniem podmiotowym i nie są zobowiązani do rejestracji w charakterze podatnika VAT czynnego oraz do opodatkowywania sprzedaży. Powyższa kwota obejmuje łączną wartość sprzedaży związanej z działalnością prosumencką, jak również inną działalnością gospodarczą, jeśli prosument taką prowadzi. Z powyższego zwolnienia można dobrowolnie zrezygnować i zarejestrować się jako podatnik VAT czynny.
Pewne wątpliwości – zarówno na gruncie dotychczasowego, jak i zaktualizowanego stanu prawnego – budzi kwestia, co stanowić będzie podstawę opodatkowania w podatku VAT. Można przyjąć, że w dotychczasowym systemie opustów dla prosumentów (oraz przedsiębiorstw elektroenergetycznych) ukształtowała się korzystna linia interpretacyjna (np. interpretacje 0114-KDIP4-3.4012.80.2019.1.EK, 0114-KDIP4-1.4012.512.2020.1.RMA), zgodnie z którą, jeżeli nadwyżka energii wprowadzonej do sieci nad energią pobraną wystąpi po stronie prosumenta, to wystawia on fakturę (jeżeli nie korzysta ze zwolnienia), uwzględniając w podstawie opodatkowania wartość nadwyżki w danym okresie rozliczeniowym.
Z kolei jeżeli taka nadwyżka (tj. niedobór po stronie prosumenta) wystąpi po stronie przedsiębiorstwa energetycznego, to podstawę opodatkowania stanowi kwota obliczona na podstawie różnicy pomiędzy energią dostarczoną przez przedsiębiorstwo a energią wprowadzoną do sieci przez prosumenta (70–80 proc. ilości tej energii, w zależności od zainstalowanej u prosumenta mocy).
Powyższy kierunek interpretacyjny został oparty na założeniu, że system opustów zakłada rozliczenie energii elektrycznej według ilości wprowadzonej do sieci wobec ilości energii pobranej z tej sieci w celu jej zużycia na potrzeby własne prosumenta. Dlatego też przyjęto, że jeżeli prosument wprowadził określoną ilość energii elektrycznej do sieci, a następnie pobrał energię z sieci na potrzeby własne, to w pierwszej kolejności pobrana została energia „własna” (zmagazynowana) prosumenta (wprowadzona przez niego wcześniej do sieci, przeliczona z zastosowaniem odpowiedniego współczynnika), a w dalszej kolejności pobrana została energia dostarczona przez przedsiębiorstwo energetyczne jako sprzedawcę zobowiązanego.
VAT a net-billing
Wydaje się jednak, że takie stanowisko nie będzie już uzasadnione dla prosumentów, którzy rozliczać się będą według nowych zasad. Nowy system zakłada bowiem rozliczenie według wartości energii elektrycznej, a nie według ilości energii elektrycznej. W takich warunkach zastosowanie argumentacji o magazynowaniu energii nie będzie już możliwe, ponieważ rozliczenie jest kwotowe (według wartości energii elektrycznej) i nie następuje poprzez „zwrot” energii.
Dla przedsiębiorstwa energetycznego będzie to oznaczać konieczność wystawienia faktury na całość wolumenu energii elektrycznej pobranego przez prosumenta z sieci elektroenergetycznej (z uwzględnieniem wszystkich opłat taryfowych), niezależnie od nadwyżek energii elektrycznej wprowadzonych przez prosumenta do sieci.
Z kolei dla prosumentów będących podatnikami VAT zmiana ta wiązać się będzie z obowiązkiem uwzględnienia w podstawie opodatkowania wartości nadwyżki energii elektrycznej wprowadzonej do sieci (tj. iloczynu ilości wprowadzonej energii elektrycznej oraz jej ceny). W nowym systemie rozliczeń nie będzie już dochodziło do „zwrotu” na rzecz prosumenta wcześniej wyprodukowanej przez niego energii, a zatem podstawa opodatkowania nie będzie mogła zostać pomniejszona o ilość energii wprowadzonej do sieci, a następnie zużytej przez prosumenta, tak jak ma to miejsce w dotychczasowym systemie opustów.
Gdzie szukać paneli fotowoltaicznych?
Poniżej przedstawiamy ranking serwisu Oferteo.pl dotyczący 18 343 firm instalujących panele fotowoltaiczne, najlepszych w 2022 roku w poszczególnych miastach:
Zmianę w powyższym zakresie należy ocenić jako wpływającą negatywnie na sytuację prosumentów niebędących podatnikami VAT. Podstawa opodatkowania wykazywana na fakturach wystawianych przez przedsiębiorstwa energetyczne ulegnie zwiększeniu, na skutek czego ciężar ekonomiczny VAT-u obciąży w całości prosumenta i nie będzie mógł zostać „zneutralizowany”. O ile w aktualnych warunkach obniżonej stawki opodatkowania sprzedaży energii elektrycznej kwestia ta nie wpływa istotnie na opłacalność instalacji, o tyle w warunkach powrotu standardowej 23-proc. stawki istotnie może wpłynąć na okres zwrotu instalacji.
Pozostałe zmiany
Z pozostałych zmian z zakresu prawa podatkowego, które wprowadzone zostały nowelizacją, przede wszystkim warto zwrócić uwagę na wprowadzoną w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych zmianę polegającą na wyłączeniu stosowania przepisów tej ustawy do przychodów wynikających z rozliczeń energii wytworzonej przez prosumenta energii odnawialnej, prosumenta zbiorowego energii odnawialnej i prosumenta wirtualnego energii odnawialnej.
Przemysław Kałek, radca prawny, partner w kancelarii Radzikowski Szubielska
Mateusz Kornacki, radca prawny w kancelarii w kancelarii Radzikowski Szubielska
© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.
