Forum Energii przedstawiło scenariusze transformacji energetycznej Warszawy
Jakość powietrza w Warszawie się poprawia, jednak stolica wciąż stoi przed trudnym zadaniem. Analizę tego, jak przeprowadzić dalszą transformację energetyczną, by ograniczyć emisje, nie zwiększyć rachunków i wykorzystać istniejące zasoby, przeprowadziło Forum Energii. Nowy raport przedstawia trzy możliwe scenariusze i pokazuje, jakie będą ich koszty i konsekwencje.
Od obranej dziś strategii zależy nie tylko koszt ogrzewania w przyszłości, ale też tempo dekarbonizacji i bezpieczeństwo energetyczne i środowiskowe Warszawy, która stanowi 15. aglomerację w Unii Europejskiej. Mieszkają w niej obecnie prawie 2 mln osób i liczba mieszkańców dynamicznie rośnie.
Transformacja energetyczna tak dużego miasta to duże wyzwanie organizacyjne, energetyczne i infrastrukturalne. W swojej analizie Forum Energii skupia się na systemie ogrzewania – kluczowym źródle zużycia energii w mieście.
– W Forum Energii pokazujemy, jak miasta – mimo braku jednoznacznych ram na poziomie krajowym – mogą same planować swoje strategie klimatyczne. Pomagamy im podejmować decyzje oparte na danych, które są potrzebne, by skutecznie inwestować w czystsze powietrze i niższe rachunki dla mieszkańców – mówi Magdalena Chawuła, dyrektorka programu Ludzie, Miasta, Regiony.
Warszawa zużywa coraz więcej energii
Obecne zapotrzebowanie Warszawy na energię elektryczną wynosi około 7 TWh rocznie i może się podwoić w związku z postępującą elektryfikacją. Dlatego transformacja systemu ciepła nie dotyczy wyłącznie komfortu cieplnego – to również element transformacji elektroenergetyki.
Nowoczesny system ciepłowniczy może wspierać stabilność dostaw energii elektrycznej dzięki kogeneracji, możliwości magazynowania energii elektrycznej w formie ciepła i rozwojowi niskotemperaturowych sieci ciepłowniczych.
Poprawa jakości powietrza
Warszawa po latach opóźnień dziś konsekwentnie wzmacnia swoje działania na rzecz poprawy jakości powietrza. Miasto zintegrowało dotąd rozproszone inicjatywy w spójną strategię, otwierając się na współpracę z mieszkańcami, organizacjami społecznymi i ekspertami. Efektem jest systematyczna poprawa jakości powietrza i gotowość do strategicznego planowania transformacji energetycznej.
Stolica notuje systematyczny spadek stężeń najbardziej szkodliwych substancji w powietrzu. Między 2017 a 2023 r. średnioroczne stężenie pyłów PM2,5 w Warszawie spadło z 26,7 do 13,2 μg/m3, zbliżając się do poziomu zalecanego przez Światową Organizację Zdrowia. Równie dynamicznie spadło stężenie rakotwórczego benzo(a)pirenu. To przede wszystkim efekt działań w zakresie ciepłownictwa – m.in. likwidacji ponad 13,5 tys. pieców węglowych (tzw. kopciuchów), których liczba spadła z 15 tys. do około 1,5 tys.
Jednak wciąż wiele źródeł emisji pozostaje nietkniętych. Dotyczy to zwłaszcza transportu, który nadal odpowiada za dużą część emisji zanieczyszczeń. Dużym wyzwaniem są też energochłonne budynki.
Nieefektywne energetycznie budynki to wysokie rachunki
Za aż 50% całkowitego zużycia energii w sektorze mieszkaniowym odpowiada 30% najbardziej energochłonnych budynków w Polsce. Termomodernizacja budynków staje się więc kluczem do utrzymania w przyszłości kosztów ogrzewania na akceptowalnym poziomie i zmniejszenia uzależnienia Polski od importu paliw kopalnych.
Warszawskie budynki wielorodzinne odpowiadają za około 68% zużycia ciepła w sektorze mieszkaniowym miasta. Tymczasem tylko 7% z nich spełnia obecnie standardy energetyczne, osiągając zużycie na poziomie 20–110 kWh/m2. Zużycie ciepła w pozostałych budynkach wielorodzinnych zawiera się w przedziale 110–200 kWh/m2. To kilkukrotnie więcej, niż przewidują obowiązujące od czterech lat warunki techniczne dla nowych budynków (standard WT 2021).
Jeszcze gorsza efektywność energetyczna notowana jest w grupie domów jednorodzinnych, w których zużycie energii mieści się w przedziale 110–250 kWh/m2.
Największy efekt – zarówno pod względem kosztów, jak i poprawy jakości powietrza – przyniesie skupienie działań na najbardziej energochłonnych budynkach. Ich identyfikacja i priorytetowa termomodernizacja powinny być jednymi z kluczowych elementów miejskiej strategii. Budynki biurowe i handlowo-usługowe w Warszawie charakteryzują się natomiast wysoką efektywnością energetyczną. W większości ich zużycie energii znajduje się w przedziale 20–110 kWh/m2/rok.
Trzy scenariusze dla przyszłości Warszawy
Celem Forum Energii było określenie strategicznych kierunków rozwoju ogrzewania w Warszawie i pokazanie możliwych rozwiązań oraz ich konsekwencji finansowych. W raporcie analizowano trzy realistyczne scenariusze rozwoju, obejmujące okres 2024–2059.
1. Scenariusz referencyjny (brak działań)
Miasto utrzymuje obecny stan rzeczy – budynki nie są modernizowane, a system ciepłowniczy nadal opiera się na węglu i sukcesywnie rosnącym udziale gazu. Nie są planowane nowe inwestycje ani zmiana miksu technologicznego.
- Emisje CO2 w latach 2024-2059: 213,0 mln ton.
- Łączny koszt inwestycyjny i operacyjny w latach 2024-2059: 694 mld zł – najwyższy wśród analizowanych scenariuszy.
Brak modernizacji systemu ciepłowniczego oznacza wysokie rachunki i dalszą zależność od paliw kopalnych.
2. Rozwój ciepłownictwa centralnego
Budynki są stopniowo modernizowane, a system ciepłowniczy przechodzi transformację. Źródła ciepła stają się bardziej efektywne i niskoemisyjne, rozwijają się sieci niskotemperaturowe. System wytwarza też energię elektryczną w kogeneracji.
- Emisje CO2 w latach 2024-2059: 103,3 mln ton.
- Łączny koszt inwestycyjny i operacyjny w latach 2024-2059: 380 mld zł.
3. Rozproszone źródła ciepła
Miejska sieć ciepłownicza traci swoją funkcję – coraz więcej budynków przechodzi na własne źródła ogrzewania, głównie pompy ciepła. Wymaga to dużego zaangażowania mieszkańców i szerokiego wsparcia.
- Emisje CO2 w latach 2024-2059: 102,9 mln ton.
- Łączne koszty inwestycyjne i operacyjne w latach 2024-2059: 360 mld zł.
Choć oba scenariusze inwestycyjne wymagają wysokich nakładów finansowych, to są zdecydowanie tańsze niż brak działania – pochłoną nawet o 314 mld zł mniej niż w przypadku scenariusza referencyjnego.
Największe korzyści – środowiskowe, ekonomiczne i społeczne – przynosi scenariusz rozwoju ciepłownictwa centralnego. Może on być uzupełniony o technologie rozproszone, gdzie będzie to uzasadnione. Taka elastyczna ścieżka pozwoli Warszawie skutecznie przeprowadzić proces dekarbonizacji, minimalizować koszty dla mieszkańców i lepiej zarządzać energią w przyszłości – wskazuje autorka raportu Anita Cieślicka.
Potrzebna modernizacja ciepłownictwa systemowego
Z raportu wynika, że najbardziej opłacalną, efektywną i realistyczną ścieżką transformacji dla Warszawy jest modernizacja ciepłownictwa systemowego. To rozwiązanie pozwala wykorzystać istniejącą infrastrukturę systemu ciepłowniczego, trwające już inwestycje oraz skalę miejskich systemów. Przełoży się to na niższe koszty ogrzewania budynków dla mieszkańców i ograniczenie emisji. Warto podkreślić, że warszawski system ciepłowniczy jest największy w Polsce i stanowi cenny zasób – o ile jego transformacja zostanie sensownie zaplanowana. Scenariusz ten zakłada również przejście na niskotemperaturowe sieci, wykorzystanie ciepła odpadowego i integrację z elektroenergetyką.
Autorka raportu podkreśla jednak, że żadne miasto nie jest jednorodne, dlatego ważne będzie uzupełnienie systemu sieciowego o rozproszone źródła ciepła, np. pompy ciepła, w budynkach oddalonych od sieci. Takie podejście łączy korzyści obu scenariuszy: centralnego i indywidualnego.
Wskazany model nie tylko pozwoli osiągnąć cele klimatyczne, ale też da Warszawie możliwość elastycznego, nowoczesnego zarządzania energią, odpowiadającego na zmieniające się potrzeby mieszkańców i warunki klimatyczne.
Jak powstawał raport?
Forum Energii opracowało swój raport „Scenariusze transformacji energetycznej Warszawy” (do pobrania na tej stronie) we współpracy z firmą technologiczną Enercode. Analiza została przeprowadzona przy wykorzystaniu cyfrowego modelu Zefir. to narzędzie, które pozwala ocenić opłacalność i efektywność różnych technologii, uwzględniając uwarunkowania przestrzenne i lokalne zasoby miasta.
Do tej pory podobne analizy przeprowadzono dla Włocławka, Piastowa, Rawicza i Rybnika. Warszawa dołącza do grona miast, które nie tylko stawiają sobie ambitne cele, ale też mają konkretne, policzalne i realistyczne plany ich realizacji.
Raport dla Warszawy powstał w ramach projektów NEEST i LeadAir, który od kilku lat wspiera samorządy w tworzeniu lokalnych strategii dekarbonizacji.
Forum Energii
