Niepewna przyszłość Czystego Powietrza – 100 dni zawieszenia i brak konkretów

Polski Alarm Smogowy przeanalizował postęp prac nad nową wersją programu Czyste Powietrze, zawieszonego 100 dni temu. Mimo trwających przygotowań, wciąż brakuje kluczowych informacji dotyczących zasad i finansowania programu, który ma wrócić niebawem.

Pod koniec listopada 2024 r. bez wcześniejszej zapowiedzi Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wstrzymał przyjmowanie wniosków w ramach programu Czyste Powietrze.

Wstrzymanie programu do wiosny 2025 r. Fundusz tłumaczył koniecznością przeprowadzenia reformy i uszczelnienia systemu, co pozwoli na wyeliminowanie nadużyć i efektywniejsze wydatkowanie środków publicznych w  poprawionej edycji programu.

REKLAMA

Nowe Czyste Powietrze już wkrótce

Lider Polskiego Alarmu Smogowego  (PAS), Andrzej Guła, zwraca uwagę na brak szczegółowych regulacji i jednoznacznych wytycznych zarówno dla przyszłych beneficjentów, jak i gmin zaangażowanych w realizację programu. – Za trzy tygodnie rusza program, a my wciąż nie mamy potwierdzonych informacji o jego przyszłym kształcie. Oczekiwałbym od NFOŚiGW poważniejszego traktowania obywateli, którzy planują termomodernizację swoich domów – podkreśla Guła.

Program Czyste Powietrze w nowej odsłonie ma wrócić 31 marca 2025 r. Narodowy Fundusz informuje, że wprowadzone zostaną m.in. limity dotacji do kosztów jednostkowych i wypłata zaliczek na konta celowe beneficjentów. Zaplanowano także ogólnopolski program operatorski, który ma zapewnić najuboższej grupie społeczeństwa, zagrożonej ubóstwem energetycznym, pomoc w składaniu wniosków, rozliczaniu i przeprowadzeniu inwestycji z dotacją.

Według zapowiedzi Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), dostęp do dofinansowania ma być trudniejszy dla osób o niskich dochodach. Nowe kryteria zakładają ograniczenie najwyższego, 100-procentowego dofinansowania dla gospodarstw domowych, w których zapotrzebowanie energetyczne budynku nie przekracza 140 kWh/m2/rok. Oznacza to, że mieszkające w słabo ocieplonych domach starsze osoby mające niski dochód, mogą nie otrzymać pełnego wsparcia na wymianę źródła ciepła i ocieplenie budynku.

Jak zauważa PAS, to przekreśla szansę na jakiekolwiek termomodernizacje, ponieważ tacy mieszkańcy z uwagi na niskie dochody nie dysponują oszczędnościami na wkład własny konieczny w przypadku częściowego dofinansowania.

Dodatkowo, jak zauważa PAS, wciąż nie ma pewności co do finansowania programu. Kluczowe środki – 10 mld zł z Europejskiego Banku Inwestycyjnego – nadal nie zostały potwierdzone.

REKLAMA

Jak podaje NFOŚiGW, dotychczas w programie Czyste Powietrze podpisano umowy na 29,4 mld zł, a wypłacono 14,8 mld zł (stan na 28.02.2025 r.). Oznacza to konieczność uregulowania zaległych 14,6 mld zł dla beneficjentów i wykonawców inwestycji.

Gmina wesprze beneficjentów

W ramach nowych założeń powstanie system tzw. operatorów, czyli podmiotów wspierających beneficjentów w realizacji inwestycji. Ich rolę mają pełnić gminy oraz wojewódzkie fundusze ochrony środowiska. Jak zauważa PAS, nie przedstawiono jednak mechanizmów zapobiegających nadużyciom, które w przeszłości prowadziły do zawyżania kosztów oraz montażu nieskutecznych lub niskiej jakości urządzeń grzewczych.

Gminy chętne do pełnienia funkcji operatorów w programie Czyste Powietrze już mogą zgłaszać się do wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Trwa nabór. Więcej na temat gmin-operatorów w artykule: Gminy mogą zostać operatorami programu Czyste Powietrze – ruszył nabór.

Zdaniem PAS, ostateczny kształt programu Czyste Powietrze pozostaje nieznany, a beneficjenci wciąż czekają na oficjalne decyzje dotyczące zasad dofinansowania oraz źródeł jego finansowania.

Więcej na temat nowych zasad dofinansowania w ramach programu Czyste Powietrze w 2025 r. w artykule: Zmiany w programie Czyste Powietrze. Więcej kontroli, koniec z dopłatami do ogrzewania gazem.