Podejrzane umowy w Czystym Powietrzu na 600 mln zł
Na NFOŚiGW spadła fala krytyki za niesygnalizowane wstrzymanie naboru wniosków o dofinansowanie w programie Czyste Powietrze. Teraz Fundusz broni swojej decyzji, pokazując skalę nieprawidłowości w inwestycjach objętych dofinansowaniem z Czystego Powietrza. Pojawiają się też informacje o dacie wznowienia naboru. Są one jednak niespójne.
Kilka dni temu Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) ogłosił wstrzymanie naboru wniosków w programie Czyste Powietrze, tłumacząc to koniecznością reformy programu i powstrzymania nieprawidłowości, które towarzyszyły inwestycjom realizowanym ze wsparciem z publicznych pieniędzy dystrybuowanych w ramach tego programu.
Decyzja NFOŚiGW spotkała się z dużą krytyką m.in. ze strony Polskiego Alarmu Smogowego, który wytykał Funduszowi niezapowiedziane wcześniej wstrzymanie naboru. To postawiło w trudnej sytuacji osoby i wykonawców realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne w ramach Czystego Powietrza.
Kiedy zostanie wznowiony nabór wniosków?
Krytycy decyzji NFOŚiGW wytykali także brak skonkretyzowania daty wznowienia naboru. Kierownictwo Funduszu podało jedynie, że nabór wniosków zostanie wznowiony wiosną 2025 r. Później minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapewniła, że nabór wystartuje ponownie najpóźniej do końca marca 2025 r. Z kolei marszałek Sejmu Szymon Hołownia poinformował, że wnioski będą ponownie przyjmowane za 2,5 miesiąca.
Specjalne rozwiązanie
Nie jest też jasne, jakie rozwiązanie NFOŚiGW wypracuje dla osób, które finalizowały inwestycje i złożenie wniosku, ale nie zdążyły tego zrobić z powodu nagłego zawieszenia naboru.
– Z uwagi na dobro naszych potencjalnych beneficjentów programu Czyste Powietrze przygotowujemy specjalne rozwiązanie, które uwzględni dłuższy okres kwalifikowalności kosztów oraz dopuszczalne źródła ciepła. Zapewniamy, że osoby, które zrealizowały inwestycje i nie złożyły dotychczas wniosku o dofinansowanie, będą miały możliwość jego złożenia po uruchomieniu naboru, który jest planowany wiosną 2025 r. Pracujemy nad najlepszym rozwiązaniem uwzględniającym potrzeby wszystkich, którzy chcą skorzystać z programu – poinformował NFOŚiGW.
Jak oszukiwano w Czystym Powietrzu
W odpowiedzi na dużą krytykę swoich działań w zakresie Czystego Powietrza NFOŚiGW poinformował, jak duża była skala nadużyć w inwestycjach realizowanych w Czystym Powietrzu. Narodowy Fundusz zapowiedział jednocześnie skierowanie wniosków do prokuratury.
Kontrole przeprowadzone przez NFOŚiGW miały wykazać podejrzenie nadużyć w działaniu firm wykonujących inwestycje objęte dofinansowaniem z Czystego Powietrza. Skala nieprawidłowości i zebrane materiały poskutkowały przygotowaniem przez Fundusz wniosków do prokuratury. Dotyczą one przede wszystkim możliwości popełnienia oszustwa, wyłudzenia, podrobienia lub przerobienia dokumentu, poświadczenia nieprawdy oraz posłużenia się dokumentem potwierdzającym nieprawdę.
Ogółem w pierwszym półroczu 2024 r. przeprowadzono u beneficjentów 4656 kontroli. Nieprawidłowości stwierdzono w przypadku 12 proc. skontrolowanych umów.
Kontrole przeprowadzone przez NFOŚiGW wykazały, według informacji Funduszu, przypadki zawyżania rachunków za usługi i materiały, realizacji nieefektywnych inwestycji oraz wymuszania pełnomocnictwa. Firmy, których dotyczy zawiadomienie do prokuratury, w imieniu swoich beneficjentów wnioskowały najczęściej o najwyższy poziom dofinansowania – przeznaczony dla najuboższych właścicieli domów – wynoszący 136,2 tys. zł.
Narodowy Fundusz zaznacza, że beneficjenci Czystego Powietrza często nie mają żadnych lub prawie żadnych dokumentów dotyczących realizowanego przedsięwzięcia. Pełnomocnicy nie uzgadniają optymalnego zakresu prac, a ich zakres jest narzucany jako „możliwy do realizacji w ramach dotacji, którą można uzyskać z programu”.
Fundusz podkreśla, że wnioskodawcy często nie mają świadomości, co obejmuje wniosek o dofinansowanie, w tym jakie oświadczenia są w nim składane.
Wnioski do prokuratury
W odpowiedzi na nieprawidłowości NFOŚiGW złożył zawiadomienie do prokuratury dotyczące kilku firm wykonawczych. Miały one obsługiwać około 6 tys. wniosków o dotacje z programu Czyste Powietrze z całej Polski. Wartość wnioskowanych dotacji w tym przypadku jest szacowana na około 600 mln zł.
O nieprawidłowościach w programie Czyste Powietrze miały informować także wojewódzkie fundusze ochrony środowiska, które w całej Polsce złożyły 103 zawiadomienia do prokuratury lub na policję w związku z nadużyciami w programie. Najwięcej takich zawiadomień (47) było dotychczas w województwie kujawsko-pomorskim.
Zawiadomienia do organów ścigania mają składać także bezpośrednio poszkodowane osoby, które wystąpiły o dofinansowanie z Czystego Powietrza. Kolejne informacje o nieuczciwych wykonawcach i pośrednikach mają także nadal spływać do NFOŚiGW oraz wojewódzkich funduszy.
Te zmiany mają naprawić Czyste Powietrze
Po zawieszeniu przyjmowania nowych wniosków Narodowy Fundusz ma się zabrać za przygotowanie gruntownej reformy programu Czyste Powietrze, której celem będzie uszczelnienie programu, lepsza ochrona beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami oraz efektywniejsze wydawanie publicznych pieniędzy. Ma temu służyć nowy obowiązek wypłaty zaliczki na konto celowe beneficjenta, a nie wykonawcy. Według NFOŚiGW zapobiegnie to przypadkom wyłudzania zaliczek przez wykonawców.
Nieprawidłowości też być mniejsze dzięki częstszym kontrolom. Fundusz zapowiada walkę z fałszowaniem dokumentów przez nieuczciwych pełnomocników i z realizacją projektów niezgodnie z umową.
Wprowadzone zostaną limity dotacji na poszczególne kategorie kosztów. Ma to zapobiec zawyżaniu kosztów i narzucaniu nieuczciwych marż przez wykonawców.
Po reformie programu najwyższe dotacje mają trafiać dla rzeczywiście najuboższych. Fundusz zapowiada koniec wyłudzania 100 proc. dotacji przez osoby, które w rzeczywistości nie są ubogie, i przepisywania domu „na wnuczka”. Beneficjent będzie musiał wykazać własność lub współwłasność budynku przez co najmniej 3 lata przed złożeniem wniosku o dofinansowanie.
W końcu NFOŚiGW zapowiada, że nowe zasady Czystego Powietrza położą większy nacisk na kompleksowość termomodernizacji, aby zapobiec wzrostowi rachunków za prąd przez źle dobrane działania i urządzenia.
Więcej o planowanych zmianach w programie Czyste Powietrze pisaliśmy w artykule: Wstrzymanie naboru w Czystym Powietrzu. Co się zmieni w 2025?.
Piotr Pająk
piotr.pajak@gramwzielone.pl
© Materiał chroniony prawem autorskim. Wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu tylko za zgodą wydawcy Gramwzielone.pl Sp. z o.o.
Nareszcie ktoś się za to wziął! Skala naciągaczy i kombinatorów w tym kraju jest zatrważająca…
Jeszcze nic nie wziął, na razie próbuje zabrać.
Program funkcjonuje od 2019 roku i trzeba było 5 lat aby zorientować się że pasą się na nim tabuny złodziei??? Złodzieje do więzienia + zwrotu wyłudzonych środków z odsetkami.
Tych szybko posadzą, a za podobne procedery (kradzież) uczestników poprzedniego rządu to cicho sza.
Sami beneficjenci oszukiwali i robili to firmami które montowały nowe źródła ciepłaa oświadczali ze zostały stare zdemontowane a tak nie było.
Czemu nie ma listy firm ? czemu oszuści słynący z ocieplania jednej ściany (bo wystarczy) teraz piszą że rynek będą konsolidować jako prymusi
Ciekawe ile z tych firm reklamowało się na gramwzielone
Każdy powód dobry dla Tuska by zabrać ludziom wsparcie. Co to jeden człowiek tam pracuje i jak prowadzone są kontrole to nie ma komu obsługiwać bieżących spraw. Nie dajcie sobie ludzie wmówić takich głupot. Dla powodzian też miały być pieniądze i być wszystko pięknie, a jest jak jest czyli remonty nie ruszyły i ludzie mieszkaj, gdzie się da.