Wodór nisko- i zeroemisyjny doczeka się regulacji. Projekt nowelizacji przyjęty

Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji Prawa energetycznego. Proponowane zmiany mają zapewniać „stabilne otoczenie regulacyjne” dla rozwoju projektów wodorowych w Polsce. 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ) przygotowało datowany na 4 października br. projekt zmian w ustawie Prawo energetyczne. Wprowadza on istotne przepisy dotyczące wodoru niskoemisyjnego i odnawialnego. Działanie to wiąże się z wymogami nałożonymi na państwa członkowskie Unii Europejskiej w regulacjach wspólnotowych.

Komisja Europejska zaplanowała wdrożenie technologii produkcji wodoru odnawialnego na szeroką skalę w krajach UE – z zachowaniem okresu przejściowego. W tym okresie akceptowana ma być także produkcja wodoru niskoemisyjnego.

REKLAMA

Europejska gospodarka wodorowa ma się rozwijać w trzech fazach, rozpisanych na wskazane w latach okresy: 2020–2024 (faza I), 2025–2030 (faza II) oraz 2031–2050 (faza III). Dla każdej z nich określono spodziewaną moc zainstalowanych elektrolizerów zasilanych z OZE. Do 2024 r. ma to być 6 GW, do 2030 już 40 GW.

Strategia wodorowa Polski

W związku z europejskimi planami polski rząd trzy lata temu przyjął Polską Strategię Wodorową do roku 2030 z perspektywą do roku 2040 (PSW). To dokument wyznaczający strategiczne ramy wdrażania gospodarki wodorowej w Polsce. Uwzględnia on wykorzystanie nisko- i zeroemisyjnego wodoru w energetyce, ciepłownictwie, transporcie i przemyśle.

W Polskie Strategii Wodorowej wskazano sześć kluczowych celów, którymi są:

1. wdrożenie technologii wodorowych w energetyce i ciepłownictwie;
2. wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie;
3. wsparcie dekarbonizacji przemysłu;
4. produkcja wodoru w nowych instalacjach;
5. sprawny i bezpieczny przesył, dystrybucja i magazynowanie wodoru;
6. stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało w związku z tym propozycje odpowiednich zmian w ustawie Prawo energetyczne. Po etapach uzgodnień i konsultacji trafił on na posiedzenie Rady Ministrów, która wczoraj (14 października) projekt nowelizacji przyjęła. W związku z tym teraz ustawa o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw trafi pod obrady Sejmu.

Jak podkreśla resort klimatu w uzasadnieniu do projektu nowelizacji, przyjęcie tych przepisów umożliwi osiągnięcie wskazanego celu nr 6 z PSW, czyli stworzy stabilne otoczenie regulacyjne dla rozwoju projektów wodorowych. Obowiązujące bowiem dotychczas przepisy prawa krajowego takiej możliwości nie dawały.

Polska dużym producentem wodoru

Resort klimatu wskazuje, że Polska jest obecnie trzecim w Europie producentem wodoru. Jest to jednak produkcja wyłącznie z wykorzystaniem paliw kopalnych na potrzeby własne przedsiębiorstw.

Zaproponowany projekt ustawy nowelizującej stanowi część pakietu legislacyjnego zwanego „Konstytucją dla wodoru”, który ma zapewnić ramy regulacyjne dla rynku wodoru w Polsce. Jak wylicza MKiŚ, zawarte w nim zmiany zakładają m.in.:

1. wprowadzenie siatki pojęć w przepisach prawa energetycznego koniecznych do rozwoju i funkcjonowania rynku wodoru w Polsce;
2. utworzenie ram umożliwiających międzysektorową działalność w zakresie gazu ziemnego i wodoru;
3. stworzenie zasad certyfikacji i wyznaczania operatorów wodorowych;
4. uregulowanie zasad koncesjonowania działalności związanej z magazynowaniem wodoru;
5. zaprojektowanie zasad funkcjonowania systemów wodorowych;
6. wprowadzenie systemowych mechanizmów wsparcia dla prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej dla projektów z zakresu technologii wodorowych;
7. propozycję uproszczeń dla podmiotów inwestujących w rozwój systemu wodorowego.

Dzięki temu ma być zagwarantowana stabilność prawa dla podmiotów z sektora publicznego i prywatnego działających w obszarze wodoru. To z kolei pomóc ma w pełnym wykorzystaniu potencjału wodoru.

Nowy pakiet gazowy

Polski resort klimatu przypomina, że Komisja Europejska trzy lata temu przedstawiła pakiet rozwiązań mających na celu dekarbonizację rynku gazu UE dzięki łatwiejszemu wykorzystaniu gazów odnawialnych i niskoemisyjnych, w tym wodoru – tzw. nowy pakiet gazowy. Później zmieniano go dwukrotnie, aż został przyjęty w maju br. przez Radę UE i w lipcu oficjalnie opublikowany.

W nowym pakiecie gazowym podkreślana jest regulacja i budowa konkurencyjnego rynku wodoru do roku 2030. Wprowadza on definicję gazów odnawialnych i gazów niskoemisyjnych oraz unijny system certyfikacji wodoru. Proponuje też kompleksowe uregulowanie rynku wodorowego, w tym m.in. powołanie „Europejskiej sieci operatorów sieci wodorowych” (ENNOH) – na wzór istniejącej ENTSOG, która zrzesza operatorów sieci gazowych, i ENTSO-E, zrzeszającej operatorów systemów przesyłowych energii elektrycznej.

REKLAMA

„W tym celu państwa członkowskie UE powinny w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie rewizji dyrektywy nowego pakietu gazowego zapewnić funkcjonowanie operatorów systemów przesyłowych wodorowych na zasadach rozdziału dla operatorów systemów przesyłowych gazu (TSO). Nowy pakiet gazowy zakłada jednak pewną elastyczność, a państwa członkowskie UE mogą wdrożyć model rozdziału własnościowego (OU), ale mają również możliwość wyboru modelu niezależnego operatora systemu (ISO) lub modelu niezależnego operatora systemu przesyłowego (ITO)” – wskazano w uzasadnieniu do nowelizacji polskiego Prawa energetycznego.

Szczegóły nowelizacji w zakresie wodoru

Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że przyjęta nowelizacja Prawa energetycznego jest elementem – kamieniem milowym – Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Mowa o elemencie oznaczonym jako nr B17G „Wejście w życie przepisów ustanawiających ramy prawne dla wodoru, w ramach reformy B2.1. Poprawa warunków dla rozwoju technologii wodorowych oraz innych gazów zdekarbonizowanych”.

W ramach projektu nowelizacji wprowadzono następujące zmiany:

1. W zakresie wejścia w życie ram prawnych regulujących infrastrukturę wodorową i rynek wodoru w projekcie ustawy:

• włączono wodór do kategorii paliw – w efekcie będą się do niego odnosiły przepisy prawne dotyczące paliw, w tym zasad sprzedaży; rozszerzono definicje sprzedaży oraz zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, a także definicję wytwarzania; zakres definicji paliw gazowych poszerzono o domieszkę wodoru;
• doprecyzowano definicję magazynowania energii odnoszącej się do innej postaci energii niż energia elektryczna – w wyniku tej zmiany magazynowanie energii nie będzie m.in. wymagało wykorzystania w postaci innego nośnika energii (np. magazynowany wodór nie będzie musiał być koniecznie wykorzystany w postaci energii elektrycznej lub innego nośnika niebędącego wodorem);
• wprowadzono definicje: wodoru niskoemisyjnego, wodoru odnawialnego, wodoru odnawialnego pochodzenia niebiologicznego, sieci przesyłowej wodorowej, sieci dystrybucyjnej wodorowej, sieci wodorowej ograniczonej geograficznie, systemu wodorowego, użytkownika systemu wodorowego, przesyłania wodoru, dystrybucji wodoru, magazynowania wodoru, lokalnego magazynowania wodoru, instalacji magazynowej wodoru, małej instalacji magazynowej wodoru oraz operatora systemu przesyłowego wodorowego, operatora systemu dystrybucyjnego wodorowego, operatora systemu magazynowania wodoru i operatora systemu połączonego wodorowego – regulując tym samym podstawowe elementy infrastruktury i funkcjonowania rynku wodoru;
• uregulowano prawa i obowiązki uczestników rynku wodoru oraz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) przez wprowadzenie zasad certyfikowania i wyznaczania operatorów systemów wodorowych, określenie zakresu ich obowiązków oraz zasad rozdziału właścicielskiego, a także wprowadzenie obowiązku świadczenia usług przesyłania wodoru, dystrybucji wodoru i magazynowania wodoru przez przedsiębiorstwa energetyczne.

2. W zakresie międzysektorowego wykorzystania wytwarzania wodoru i infrastruktury wodorowej:

• umożliwiono działanie operatora systemu przesyłowego wodorowego albo operatora systemu połączonego wodorowego w ramach jednego podmiotu wspólnie z operatorem systemu przesyłowego gazowego;
• skonstruowano rozdział prawny operatorów systemu wodorowego (operatora systemu przesyłowego wodorowego, operatora systemu dystrybucyjnego wodorowego oraz operatora systemu magazynowania wodoru) w sposób uwzględniający możliwą synergię sektora gazowego z sektorem wodorowym;
• w zakresie dystrybucji stworzono możliwość udostępniania środków trwałych przez właścicieli sieci dystrybucyjnych gazowych, operatorów systemów dystrybucyjnych gazowych, operatorów systemów dystrybucyjnych wodorowych innym operatorom systemów dystrybucyjnych wodorowych w ramach tej samej grupy przedsiębiorstw;
• uregulowano kwestie dotyczące magazynowania wodoru, a także instalacji magazynowych wodoru, w tym podmiotu odpowiedzialnego za eksploatację instalacji magazynowych wodoru;
• wprowadzono obowiązki: uzyskania koncesji na działalność związaną z magazynowaniem wodoru, z wyjątkiem lokalnego magazynowania wodoru w małych instalacjach magazynowych; uzyskania wyznaczenia na operatora systemu magazynowania wodoru; uzyskania wpisu do rejestru instalacji magazynowych wodoru, który został wprowadzony w celu zapewnienia właściwego monitorowania rozwoju rynku;
• wprowadzono obowiązek uzyskania koncesji na działalność związaną z obrotem wodorem (obowiązek wyłączono, gdy roczna wartość obrotu nie przekracza równowartości 10 mln euro).

3. W zakresie spełnienia przez projektowaną regulację zasady „nie czyń poważnej szkody” (DNSH) oraz zapewnienia warunków rynkowych i warunków wykorzystania wodoru odnawialnego nie gorszych od warunków dla wodoru uzyskanego z innych źródeł, a także wspierania rozwoju wodoru odnawialnego i wodoru odnawialnego pochodzenia niebiologicznego – w projekcie ustawy:

• wprowadzono definicje wodoru niskoemisyjnego, wodoru odnawialnego oraz wodoru odnawialnego pochodzenia niebiologicznego – dzięki temu możliwe było odmienne uregulowanie sytuacji rynkowej poszczególnych rodzajów wodoru;
• wprowadzono definicję sieci wodorowej ograniczonej geograficznie, dla której przewidziano szereg udogodnień prawnych; przedstawiono też szczególne zasady stosowania, monitorowania i cofania odstępstwa przez Prezesa URE, a także określono charakterystykę tej sieci.

Jednocześnie projekt nowelizacji ma zapewniać – zgodnie ze strategią wodorową UE – promowanie produkcji wodoru odnawialnego i wodoru odnawialnego pochodzenia niebiologicznego, a w okresie przejściowym także wodoru niskoemisyjnego.

Jak podaje MKiŚ, nowelizacja jest zgodna z PSW, ten dokument zaś jest w pełni zgodny ze strategią wodorową UE. Jednocześnie wpisuje się on w działania przedstawione w Polityce energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040), zgodnie z którymi do 2030 r. Polska musi osiągnąć zdolność transportu sieciami gazowymi mieszaniny zawierającej około 10 proc. gazów innych niż gaz ziemny (przede wszystkim biometanu i wodoru) oraz rozwinąć niskoemisyjny transport oparty m.in. na wodorowych ogniwach paliwowych.

Szczegóły projektu nowelizacji znajdują się w dokumentach umieszczonych na tej stronie.

Ministerstwo zakłada, że nowe przepisy dotyczące wodoru zostaną uchwalone jeszcze w 2024 r.