Śląsk najskuteczniejszy w walce ze smogiem. Ranking PAS

Polski Alarm Smogowy (PAS) na podstawie danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) przygotował ranking gmin, w których złożono najwięcej wniosków o dofinansowanie w programie Czyste Powietrze od początku jego funkcjonowania. W gminie, która została liderem, złożono ich niemal 6,5 tys. 

Zestawienie obejmuje liczbę składanych wniosków w 2477 gminach w Polsce od początku funkcjonowania programu Czyste Powietrze do końca 2023 r.

Czyste Powietrze to 10-letni program NFOŚiGW uruchomiony w 2018 r. Jego celem jest poprawa jakości powietrza poprzez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej budynków jednorodzinnych. Program zakłada wymianę 3 mln kopciuchów (pozaklasowych kotłów na węgiel i drewno) do roku 2029.

REKLAMA

Według barometru Czystego Powietrza, który prowadzi PAS, do końca lutego 2024 r. w programie złożono 689 tys. wniosków na wymianę kopciuchów, co stanowi 23 proc. założonego celu.

Czołówka rankingu programu Czyste Powietrze

W opracowanym właśnie rankingu gmin PAS uwzględnił dwa kryteria – liczbę wniosków o wymianę starych urządzeń grzewczych oraz liczbę wniosków odniesioną do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie.

Z uwagi na liczbę wniosków na pierwszym miejscu spośród prawie 2,5 tys. gmin w Polsce znalazł się Rybnik. Złożono tu 6481 wniosków o wymianę starych urządzeń grzewczych. Tabelę zamykają Świeradów-Zdrój (24 wnioski),  Hel (18) i Krynica Morska (15).

Biorąc pod uwagę liczbę wniosków w przeliczeniu na liczbę budynków jednorodzinnych w gminie, pierwsze miejsce zajęła śląska gmina Radlin. Tę tabelę zamykają Lesznowola (213), Mielnik (28) i Rewal (31).

Jak wskazuje ranking PAS, w pierwszej dwudziestce samorządów najaktywniejszych w programie Czyste Powietrze najwięcej jest gmin z województwa śląskiego. W rankingu obrazującym liczbę wniosków o dotację w odniesieniu do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie aż 16 gmin z 20 najaktywniejszych pochodzi z tego województwa.

Aktywność samorządu lokalnego

Polski Alarm Smogowy zwraca uwagę, że aktywna postawa samorządów w kwestii wymiany starych kotłów i pieców węglowych skutkuje także zaangażowaniem mieszkańców w program mający na celu poprawę jakości powietrza. Andrzej Guła, lider PAS, zauważa, że tam gdzie samorządy aktywnie włączają się w pomoc mieszkańcom przy wymianie starych źródeł ciepła, efektem jest czystsze powietrze.

– W Rybniku i Radlinie prowadzono też wiele kampanii, których celem było zachęcanie mieszkańców do sięgania po dotacje. To właśnie dzięki tej postawie i tak dużemu zaangażowaniu ze strony samorządu gminy te znalazły się na szczycie rankingu – dodaje Andrzej Guła.

REKLAMA

Jakość powietrza się poprawiła

Poprawa jakości powietrza w Rybniku jest zauważalna. W 2010 r. odnotowano tam 134 smogowych dni, w 2014 r. – 127, w 2018 r., w którym wprowadzono program Czyste Powietrze, dni smogowych było 108. W 2021 r. było 67 dni z przekroczeniami dopuszczalnego dobowego poziomu pyłu zawieszonego PM10, a w 2023 r. – zaledwie 16 dni.

Działania antysmogowe są najważniejsze

Polski Alarm Smogowy zlecił także badania, które wskazały, na ile do poprawy jakości powietrza przyczyniają się działania antysmogowe, a na ile czynniki meteorologiczne. Taką analizę dla Rybnika przeprowadzili badacze z Europejskiego Centrum Czystego Powietrza (ECAC).

Jak wynika z analizy ECAC, które badało poprawę jakości powietrza w Rybniku w ostatnich latach, aż 71 proc. poprawy uzyskano dzięki działaniom antysmogowym, takim jak wymiana starych, najbardziej zanieczyszczających powietrze urządzeń grzewczych, tzw. kopciuchów, w których spalany jest węgiel lub drewno. Zaledwie 29 proc. poprawy można przypisać czynnikom meteorologicznym, czyli efektowi „ciepłej zimy” – mówi Dominika Mucha, wiceprezeska ECAC.

Aktywiści antysmogowi podkreślają, że jeszcze kilka lat temu ze względu na smog w Rybniku czasowo zamykano szkoły i przedszkola. Obecnie jakość powietrza jest już dużo lepsza, a Rybnik może służyć za wzór skuteczności działań antysmogowych dla innych samorządów.

Poprawę jakości powietrza udało się uzyskać dzięki wymianie kilkunastu tysięcy kopciuchów w ostatnich latach w ramach programu Czyste Powietrze czy ze środków zdobywanych przez samorząd w innych źródłach – mówi Janusz Piechoczek, działacz PAS i Rybnickiego Alarmu Smogowego.

Działacz podkreśla, że jeszcze kilka lat temu Rybnik w rankingu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) stał na czele najbardziej zanieczyszczonych miejsc w Europie, a obecnie jest na dobrej drodze do tego, aby osiągnąć jakość powietrza zgodną ze standardami organizacji.

Już teraz większa czystość powietrza w Rybniku skutkuje poprawą jakości życia i przyczynia się do ochrony zdrowia. Przeprowadzone w 2020 r. w Hasselt University w Belgii badanie wykazało, że w moczu rybnickich dzieci znajdowało się aż pięciokrotnie więcej rakotwórczej sadzy niż u dzieci ze Strasburga. W Polsce na skutek zanieczyszczenia powietrza wciąż umiera ponad 40 tys. osób rocznie. Przykład Rybnika pokazuje, że dzięki staraniom samorządu możliwa jest ochrona zdrowia i życia mieszkańców miast i wsi.