Wsparcie efektywności energetycznej polskich firm. Gdzie po dotacje?
EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA PRZEDSIĘBIORSTW
Tomasz Hoffmann – Prezes Zarządu PNO Consultants
Efektywność energetyczna przedsiębiorstw
Wysokie ceny energii zagrożeniem dla gospodarki europejskiej.
Pod koniec stycznia Komisja Europejska opublikowała raport, który dobitnie ilustruje różnice w kosztach energii występujące pomiędzy UE, a jej głównymi konkurentami na arenie międzynarodowej. Według tego raportu ceny energii elektrycznej dla odbiorców przemysłowych są ponad dwukrotnie większe niż w Stanach Zjednoczonych i o 20% wyższe niż w Chinach. Sytuacja w obszarze cen gazu jest jeszcze gorsza. Ceny gazu kupowanego przez kraje UE od Rosji są trzy do czterech razy wyższe niż w porównywalnych kontraktach wewnątrz USA.
Dysproporcja cen energii ze względu na skalę i długotrwały charakter stwarza problem dla UE. Już teraz skutkuje ona odwrotem od Europy energochłonnego przemysłu. Według np. ArcelorMittal przeniesienie ich zakładów z Europy do USA przyniosłoby oszczędności na poziomie jednego miliarda dolarów rocznie z powodu niższych rachunków za energię.
Dlaczego ceny energii w Europie są tak znacząco wyższe? Mają na to wpływ co najmniej dwa czynniki. Pierwszy z nich to silne oparcie energetyki europejskiej na gazie. Oparcie to zostało zamodelowane w czasach wysokiej dostępności własnych zasobów. Niestety aktualnie zasoby te są dalece niewystarczające i UE musi w coraz większym stopniu opierać się na kosztownym imporcie z Rosji, Algierii i Norwegii. USA natomiast na szeroką skalę zaczęła eksploatować dużo tańszy gaz łupkowy. A jak wiemy, pomimo potencjalnych zasobów gazu łupkowego w Europie jak na razie jedynie Polska ma odwagę na prowadzenie badań i inwestycji w tym zakresie.
Drugim, silnym czynnikiem niekorzystnie kształtującym ceny energii w Europie jest nasza polityka klimatyczna. W 2007r państwa członkowskie UE ustaliły cele ograniczenia emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku. Wszystkie kraje UE muszą ograniczyć emisję o 20 procent w porównaniu z poziomem z roku 1990. Rządy zostały dodatkowo zobowiązane do stymulowania produkcji energii z odnawialnych źródeł tak, aby uzyskać 20-to procentowy udział tej energii w Europie. (Polska przyjęła zobowiązanie na poziomie 15% ale np. Wielka Brytania czy Niemcy zobowiązały się osiągnąć 30%). A jak doświadczenia pokazują, pomimo, że zasoby dla energii z odnawialnych źródeł są bezpłatne, to poprzez bardzo drogie technologie, energia z nich wytworzona jest wielokrotnie droższa od tej z konwencjonalnych metod wytwarzania.
Czy OZE jest korzystne dla przemysłu?
Doświadczenia w zakresie energetyki z OZE dla Europy, wnoszą chociażby Niemcy będące liderem w implementacji tych źródeł (aktualnie około 24% energii w Niemczech pochodzi z OZE). Ich ambitne plany, aby do 2022 roku całkowicie zastąpić energię z atomu (16% ich aktualnego całkowitego zapotrzebowania) energią odnawialną, a do 2050 produkować energię w 80% ze źródeł odnawialnych może budzić podziw. Energia ta miałaby pochodzić z wykorzystania słońca i wiatru. Unia Europejska dysponuje ponad 75% całkowitej światowej mocy fotowoltaicznej, a sama Bawaria ma jej więcej niż cała Ameryka Północna.
Kolejnym rynkiem mocno zaangażowanym w stymulowanie energii ze źródeł odnawialnych jest Wielka Brytania. Aktualnie kraj ten produkuje zieloną energię na poziomie 13% (Polska około 7%). Oprócz biomasy w Wielkiej Brytanii ważnym źródłem są nadbrzeżne i morskie farmy wiatrowe. Kraj ten produkuje więcej energii elektrycznej z farm wiatrowych na morzu, niż wszystkie inne kraje razem wzięte. Aktualnie funkcjonuje tam ponad 1000 turbin, których liczba ma zostać potrojona do 2020 roku i osiągnąć moc 10GW. Przykładem skali jaką przyjęła w energii wiatrowej Wielka Brytania niech będzie oddany do użytku jesienią 2013 roku wiatrak w okolicach Edynburga, którego łopaty sięgają 196 metrów! Rząd brytyjski w ramach systemu zachęt dla inwestorów w morskie wiatraki gwarantuje 155 funtów za megawatogodzinę prądu z tego źródła przez 15 lat. Jest to trzykrotność aktualnej ceny hurtowej na tym rynku i około 60 % więcej niż gwarantowana cena za energię z turbin lądowych.
Przykładem ryzyka, jakie niesie ze sobą silne stymulowanie dotacjami (czytaj: pieniędzmi podatników) inwestycji w energię odnawialną jest Hiszpania. W 2007 roku chcąc pobudzić produkcję zielonej energii zaimplementowano tam system zachęt, który sprowadzał się do gwarantowania ceny prądu wytworzonego z promieni słonecznych na poziomie 12-sto krotnie wyższym, niż rynkowe ceny prądu w tamtym czasie. Oczywiście przyniosło to spektakularny rezultat – w 2012 Hiszpania była czwartą potęgą świata w zakresie produkcji prądu z energii słonecznej. Rozwój ten pociągnął jednak również za sobą, jak się okazało niekontrolowany, wzrost obciążeń budżetowych – wartość dopłat tylko do energii słonecznej wzrosła z 190 milionów euro w 2007 do 3,5 miliarda euro w 2012. W tym okresie całkowity koszt dopłat do systemu wytwarzania energii pochodzącej z promieni słonecznych kosztował Hiszpanię 26 miliardów euro.
Dotacje dla przemysłu zmniejszającego uciążliwość środowiskową
Źródła odnawialne, takie jak wiatr czy słońce, jak pokazują przykłady z innych krajów mogą nieść ze sobą poważne zasadzki. W polskich realiach biomasa jest „zielonym” nośnikiem energii, który pozwoli w sprostaniu międzynarodowym wymaganiom dotyczącym ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Niepomijalnym czynnikiem ograniczania emisji CO2 będzie także podnoszenie efektywności energetycznej u polskich producentów i konsumentów. Takie nastawienie można zaobserwować chociażby w założeniach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-20. Nowy budżet POIŚ zakłada wydatki w zakresie promowania odnawialnych źródeł energii na niższym niż w poprzednim okresie poziomie (spadek z 392 mln euro do 338 mln euro), natomiast kategoria POIŚ dotycząca efektywności energetycznej niemal się potroi (wzrost z 359 do 1190 mln euro). Oprócz POIŚ beneficjenci inwestujący w efektywność energetyczną i działania zasobooszczędne będą mogli liczyć także na dotacje z programów regionalnych oraz z funduszy zarządzanych przez NFOŚiGW.
Pomoc realizowana z NFOŚiGW została usystematyzowana w ramach tzw. priorytetów. Priorytet nr 3. to ochrona atmosfery. W ramach tego obszaru tematycznego wspierane będą zadania związane z przeciwdziałaniem zmianom klimatu, w tym ze zmniejszeniem emisji gazów cieplarnianych, poprawą jakości powietrza, polegające na zwiększeniu efektywności wykorzystania energii oraz wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Poprawa efektywności energetycznej musi dotyczyć wytwarzania, przesyłu
i wykorzystania u odbiorców końcowych. Bardzo istotne będzie rozwijanie kogeneracji,
w tym kogeneracji wysokosprawnej. Programy, które są interesujące dla przedsiębiorstw w ramach tego priorytetu to:
- Poprawa efektywności energetycznej, część #4: Inwestycje energooszczędne
w małych i średnich przedsiębiorstwach. Ograniczenie zużycia energii w wyniku realizacji inwestycji w zakresie efektywności energetycznej i zastosowania odnawialnych źródeł energii w sektorze MŚP. (nabór ciągły) - Wspieranie rozproszonych, odnawialnych źródeł energii w celu ograniczenia lub uniknięcia emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji energii z instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii. (nabór ciągły)
- Zmniejszenie produkcji odpadów i emisji zanieczyszczeń.
Wsparciem zostaną objęte projekty modernizacji lub wymiany istniejących źródeł ciepła wraz z modernizacją procesu spalania lub zastosowaniem innego nośnika energii (np. spalanie gazu, oleju lub biomasy poprzez eliminację spalania węgla).
Kolejną atrakcyjną możliwością będzie wsparcie przedsiębiorców w zakresie zasobooszczędności gospodarki. Najbliższy konkurs przewiduje rozpoczęcie przyjmowania aplikacji 21 sierpnia br. Program ten został podzielony na trzy części:
- Audyt energetyczny/elektroenergetyczny przedsiębiorstwa – konkurs dotyczący wsparcia dotacją realizacji audytów energetycznych oraz elektroenergetycznych
w przedsiębiorstwach. - Zwiększenie efektywności energetycznej – konkurs dotyczący wsparcia pożyczką działań inwestycyjnych, zarekomendowanych w przeprowadzonym audycie energetycznym, na rzecz wzrostu efektywności energetycznej gospodarki, obejmujących mechanizm wsparcia i prowadzących do efektywnego wykorzystania energii i/lub uzyskania wymiernych oszczędności energii.
- E-KUMULATOR – Ekologiczny Akumulator dla Przemysłu – konkurs dotyczący wsparcia w formie pożyczki dla przedsiębiorców chcących ograniczać swoje antropogeniczne oddziaływanie na środowisko.
Własna elektrownia?
Dla przedsiębiorstw będących większymi konsumentami energii elektrycznej atrakcyjnym rozwiązaniem może być inwestycja we własną elektrownię. Aktualnie
w zasięgu inwestorów dostępna jest możliwość sfinansowania własnej elektrowni
z programu Bocian. Bocian, dotyczy ograniczania lub całkowitego unikania emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji energii z instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii. Może on objąć dofinansowaniem budowę, rozbudowę lub przebudowę następujących instalacji odnawialnych źródeł energii:
- fotowoltaika o mocy od 200kWp do 1 MWp,
- farmy wiatrowe do 3MWe,
- małe elektrownie wodne do 5 MW,
- źródła ciepła opalane biomasą do 20 MWt,
- biogazownie rozumiane jako obiekty wytwarzania energii elektrycznej lub ciepła
z wykorzystaniem biogazu rolniczego od 300 kWe do 2 MWe, - również dotacją może być objęta instalacja wytwarzania biogazu rolniczego, celem wprowadzenia go do sieci gazowej dystrybucyjnej i bezpośredniej,
- wytwarzanie energii w wysokosprawnej kogeneracji na biomasę do 5 MWe
- instalacje pozyskujące energię z wód geotermalnych od 5 MWt do 20MWt.
Dofinansowanie z programu Bocian to preferencyjna pożyczka od 30 do 75% wartości inwestycji (min 2 mln, max 40mln pln) na okres nie dłuższy niż 15 lat. Preferencyjne oprocentowanie to WIBOR 3M -100 pkt bazowych, nie mniej jednak niż 2%. Niestety program ten nie przewiduje możliwości umorzenia. Natomiast preferencyjne oprocentowanie może przynieść wiele set tysięcy złotych oszczędności w porównaniu
z kredytem komercyjnym, a odpowiednie dobranie raty spłaty pożyczki może wpasowywać się w oszczędności płynące z własnego źródła energii tak, aby w czasie obsługi nie odczuć tych kosztów, a po spłaceniu cieszyć się oszczędnościami. Nabór wniosków odbywać się będzie w trybie ciągłym.
Inwestycje energooszczędne w małych i średnich przedsiębiorstwach
W trzecim kwartale NFOSiGW planuje otwarcie konkursu: Inwestycje energooszczędne w MSP. Konkurs ten swoim wsparciem obejmie:
- przedsięwzięcia inwestycyjne służące poprawie efektywności energetycznej, polegające na zakupie urządzeń wymienionych na Liście Kwalifikowalnych Maszyn
i Urządzeń (List of Eligible Materials and Equipment, LEME). Dotyczy przedsięwzięć, których finansowanie w formie kredytu z dotacją nie przekracza 250 tyś euro. - przedsięwzięcia inwestycyjne w poprawę efektywności energetycznej, bazujące
na rozwiązaniach indywidualnych i osiągające min. 20% oszczędności energii. - Finansowanie w formie kredytu z dotacją tego rodzaju przedsięwzięcia nie może przekroczyć 1 000 000 euro.
- przedsięwzięcia polegające na termomodernizacji budynku/ów pozostających
w dysponowaniu beneficjenta, w wyniku której zostanie osiągnięte minimum 30% oszczędności energii. Finansowanie w formie kredytu z dotacją tego rodzaju przedsięwzięcia nie może przekroczyć 1 000 000 euro. - inwestycje polegające na zastosowaniu odnawialnych źródeł energii, w tym m. in. fotowoltaiki, w istniejących obiektach wykorzystujących konwencjonalne źródła energii. Finansowanie w formie kredytu z dotacją tego rodzaju przedsięwzięcia nie może przekroczyć 1 000 000 euro.
Jakie zmiany nas czekają?
Dla beneficjentów i wnioskodawców bieżący rok będzie ważny z punktu widzenia planowanych zmian w kierunku uproszczenia procedur w naborze wniosków. Dodatkowo po konsolidacji programów priorytetowych, NFOŚiGW wprowadził uproszczone rozliczenia finansowe w formie zestawień faktur. W ślad za wprowadzanym w 2013 r. elektronicznym generatorem wniosków o dofinansowanie zaplanowane zostało uruchomienie generatora wniosków o płatność, co powinno również przyspieszyć przekazywanie środków dobeneficjentów. Zapowiedziano również, że średni czas obsługi wniosku do momentu podpisania umowy o dofinansowanie powinien się skracać. W 2014 roku nie powinien przekroczyć 150 dni, a w 2020 ulegnie skróceniu do 70 dni.
Niestety przewiduje się również modyfikacje, które beneficjenci mogą odebrać jako zmiany na gorsze. A mianowicie NFOŚiGW będzie dążył do znaczącego zwiększenia udziału finansowania zwrotnego w stosunku do bezzwrotnego ze środków własnych. Już w roku 2016 stosunek zwrotnych do bezzwrotnych ma wynieść 65/35,
a docelowa, rekomendowana relacja w roku 2020 ma wynieść 80/20. Jednocześnie zakłada się, że pomoc bezzwrotna będzie udzielana, co do zasady, jako wsparcie ukierunkowane na pozyskanie zewnętrznych źródeł finansowania (np. dopłaty
do oprocentowania kredytów bankowych i emisji obligacji komunalnych lub do wykupu obligacji) lub jako element zachęty do podejmowania inwestycji proekologicznych (umorzenia).
Dotacje na inwestycje z regionów
Województwa otrzymają aż 28 mld euro do rozdysponowania na dotacje. Urzędy Marszałkowskie aktualnie wypracowują strategie wykorzystania pomocy unijnej
na najbliższe lata i oczywiście czynią to z uwzględnieniem indywidualnych, lokalnych potrzeb. Projekty programów dotacji po przedstawieniu przez regiony rządowi będą podstawą utworzenia Regionalnych Programów Operacyjnych. Wszystko wskazuje na to, że do końca tego roku będziemy mogli poznać szczegóły możliwości pozyskania dotacji w poszczególnych województwach. Nie ma wątpliwość, że podnoszenie efektywności przedsiębiorstw będzie jednym z najważniejszych czynników kształtujących te programy.
