Małe elektrownie wodne z dłuższym okresem wsparcia
Wyczekiwana przez branżę małej energetyki wodnej, ale i przez branżę biogazową ustawa o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw została opublikowana w Dzienniku Ustaw. Ustawa weszła w życie 30 października 2021. W toku prac parlamentarnych projekt podążał dość długą i wyboistą drogą, podczas której wniesiono sporo poprawek. Poniżej przedstawiamy kluczowe dla branży małej hydroenergetyki rozwiązania wydłużające o 2 lata okres wsparcia dla MEW i biogazowni w systemie FIT/FIP. Są one uwieńczeniem wysiłków Towarzystwa Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych (TRMEW) prowadzonych w trosce o zapewnienie wytwórcom energii w MEW odpowiednich warunków do kontynuowania działalności – pisze Ewa Malicka z TRMEW.
17 lat wsparcia dla MEW w systemie FIT i FIP
Przepisy wydłużające wsparcie dla małych instalacji można nazwać kołem ratunkowym dla setek małych elektrowni wodnych (MEW), szczególnie dla tych, dla których w październiku ubiegłego roku upłynął 15-letni okres wsparcia. Zawarty w omawianej ustawie przepis wydłuża z 15 do 17 lat okres wsparcia w systemie gwarantowanych taryf (FIT) i premii (FIP) dla MEW i biogazowni, które przynajmniej przez 5 lat korzystały z systemu zielonych certyfikatów.
Co ważne, będą do niego uprawnione zarówno te instalacje, które korzystają jeszcze z systemu wsparcia, jak i te, dla których upłynął już jego dotychczasowy 15-letni okres. Ponadto, mimo, że wsparcie jest wydłużane wyłącznie w ramach mechanizmów FIT i FIP, z dodatkowych dwóch lat wsparcia uprawnione instalacje będą mogły skorzystać niezależnie od tego czy do tej pory „zmigrowały” już do systemu FIT/FIP czy pozostały w systemach zielonych certyfikatów lub aukcyjnym i dokonają przejścia na FIT/FIP dopiero po wejściu w życie nowych przepisów. Wydłużenie wsparcia będzie jednak realizowane dla każdej z tych grup nieco inaczej, a szczegółowe przepisy przejściowe ustawy wskazują w jaki sposób.
Jak to działa
Od 30 października br. instalacje, które były w systemach FIT/FIP, a utraciły już prawo do wsparcia mogą złożyć do Zarządcy Rozliczeń wniosek o pokrycie tzw. ujemnego salda, czyli różnicy między cenami gwarantowanymi przez te systemy a ceną rynkową energii za okres, kiedy nie miały wsparcia, a następnie „powrócić” do comiesięcznych rozliczeń w systemach FIT lub FIP. Dla nich okres, za który otrzymają pokrycie ujemnego salda i okres, kiedy ponownie będą mogły korzystać z FIT/FIP łącznie nie przekroczy 17 lat.
Dodatkowy okres wsparcia wynosi bowiem 24 miesiące względem daty końcowej wskazanej na posiadanym już zaświadczeniu wydanym przez Urząd Regulacji Energetyki (URE) o możliwości korzystania z systemu FIT lub FIP.
Natomiast instalacje, które do końca okresu 15-letniego wsparcia wnioskowały o zielone certyfikaty lub przeszły do systemu aukcyjnego, ale nie zmigrowały do systemów FIT/FIP muszą przejść procedurę „migracji”, czyli przystąpienia do FIT/FIP. Dla nich 2-letni okres dodatkowego wsparcia będzie się liczył od momentu uzyskania zaświadczenia z URE o możliwości korzystania z FIT/FIP. Te instalacje nie będą miały wypłat za okres „luki”, w którym pozostawały bez wsparcia.
Wreszcie dla instalacji, dla których okres wsparcia jeszcze się nie skończył i które korzystają obecnie z systemu FIT/FIP albo „zmigrują” do niego z systemu certyfikatów albo aukcyjnego, a były przez co najmniej 5 lat w systemie wsparcia opartym o zielone certyfikaty, okres wsparcia automatycznie przysługuje łącznie przez 17 lat.
Ważne terminy i procedury
Dla wszystkich opisanych powyżej przypadków przewidziano określony limit czasu na złożenie odpowiednich wniosków i deklaracji. Np. właściciele instalacji, które korzystały wcześniej z FIT lub FIT i dla których 15-letni okres wsparcia już upłynął mają jedynie czas do 28 grudnia br. na złożenie do Zarządcy Rozliczeń wspomnianego wyżej wniosku o wypłatę ujemnego salda za energię wyprodukowaną w okresie od dnia zakończenia 15-letniego okresu wsparcia do dnia 29 października 2021.
Takie wnioski powinni złożyć wszyscy wytwórcy – niezależnie od wielkości instalacji, czyli również ci, którzy do tej pory w systemie FIT nie wnioskowali do Zarządcy Rozliczeń o wypłatę ujemnego salda, gdyż robił to za nich tzw. sprzedawca zobowiązany.
Jeśli, po tym jednorazowym rozliczeniu „zaległej” kwoty wsparcia, wytwórca, korzystający przed wejściem w życie ustawy z systemu FIT, będzie chciał pozostać w tym samym systemie, to najpóźniej przed końcem listopada br. powinien zawrzeć umowę ze sprzedawcą zobowiązanym.
Natomiast jeśli po rozliczeniu „zaległej” wypłaty przez Zarządcę Rozliczeń, wytwórca wcześniej będący w opcji FIT zamierza sprzedawać energię dowolnej spółce i rozliczać ujemne saldo (czyli przejść na dalsze rozliczenia w systemie FIP), powinien on również w terminie do końca listopada dokonać zmiany deklaracji, którą składał do URE przystępując do systemu.
Inne procedury przewidziano dla wytwórców, którzy pozostali w systemie świadectw pochodzenia lub w systemie aukcyjnym. W przypadku, jeśli 15-letni okres wsparcia dla ich instalacji już upłynął mogą skorzystać z wydłużenia tego okresu pod warunkiem przystąpienia do systemu FIT/FIP (czyli złożenia do URE deklaracji o zamiarze korzystania z tego systemu) nie później niż 27 stycznia 2022.
Bardzo istotną kwestią jest zwrócenie uwagi przez wytwórców na powyższe terminy, gdyż są one nieprzekraczalne. Wytwórcy, którzy nie podejmą stosownych działań określonym czasie nie będą mogli skorzystać z szansy, jaką daje regulacja. A warto w tym miejscu podkreślić, że grupa potencjalnych beneficjentów jest spora. W październiku 2020 prawo do wsparcia utraciło blisko 400 MEW i od tej pory regularnie dołączają do tej grupy kolejne elektrownie wodne budowane po 2005 roku.
Czego zabrakło w ustawie, czyli w oczekiwaniu na kolejną nowelizację
Przedłużenie wsparcia w systemie FIT i FIP o 2 lata to, jak zostało powiedziane na wstępie, koło ratunkowe rzucone branży MEW, bez którego dziś prawdopodobnie wiele elektrowni wodnych skończyłoby działalność. Stanowi ono jednak jedynie rozwiązanie pomostowe, które pozwoli podtrzymać produkcję w istniejących MEW tylko przez krótki okres. Kolejny termin zakończenia okresu wsparcia dla 400 wytwórców w MEW upłynie 30 września 2022 roku.
Można zatem od razu powiedzieć, że z perspektywy branży hydroenergetycznej w uchwalonej ustawie zabrakło rozwiązań prawnych, które pozwoliłyby zapewnić funkcjonowanie tych źródeł w dłużej perspektywie czasowej. Takimi rozwiązaniami byłby postulowany przez branżę system wsparcia operacyjnego (tzw. kontynuacyjnego) dla tych technologii OZE, dla których upłynął okres podstawowego wsparcia, a których koszty operacyjne uniemożliwiają funkcjonowanie w oparciu o rynkowe, hurtowe ceny energii.
Drugie rozwiązanie to przepisy regulujące możliwość przeprowadzania modernizacji instalacji OZE, który pozwoliłyby unowocześnić lub całkowicie odnowić instalację OZE i umożliwić jej ponowne skorzystanie z systemu wsparcia. Oba mechanizmy wymagają jednak nie tylko wprowadzenia ich do systemu prawnego, ale również notyfikacji Komisji Europejskiej.
Czas biegnie jednak nieubłaganie i może okazać się, że okres działania pomostowych regulacji będzie niewystarczający na wprowadzenie w życie docelowych rozwiązań, co spowoduje powstanie kolejnej „luki”, w czasie której wytwórcy energii w MEW będą zmuszeni do eksploatowania swoich obiektów bez ekonomicznego uzasadnienia.
Ewa Malicka
TRMEW
