Polska energetyka na fali megatrendów – rekomendacje dla decydentów
Forum Analiz Energetycznych i Konfederacja Lewiatan, organizatorzy konferencji pt. Polska energia w Europie. Wyzwania Modernizacyjne, przygotowali sześć kluczowych rekomendacji dotyczących niezbędnych działań w energetyce.
Jak podkreśla dr Joanna Maćkowiak-Pandera, szef Forum Analiz Energetycznych: – Najważniejsze zadania w energetyce to opracowanie nowej Polityki Energetycznej Państwa do 2050 r. z uwzględnieniem polskich zobowiązań europejskich oraz międzynarodowych megatrendów, dywersyfikacja miksu energetycznego – mając na uwadze zmieniające się koszty technologii oraz uwarunkowania surowcowe, m.in. kryzys węglowy. Inne ważne kwestie to zacieśnienie współpracy regionalnej w ramach Unii Europejskiej. Jesteśmy przekonani, że wypracowanie kompromisu pomiędzy unijną a polską wizją energetyki jest warunkiem podstawowym, aby odblokować inwestycje i zminimalizować ryzyka dla sektora. Zarówno Europa potrzebuje polskiego systemu energetycznego, ale też my w kolejnych latach będziemy musieli uzupełniać niedobory kupując energię elektryczną w krytycznych momentach za granicą. W tej współpracy można doszukać się synergii.
Inne kluczowe działania do podjęcia to reforma rynku energii, uruchomienie zasobów po stronie popytowej oraz wykorzystanie inteligentnych sieci. Istotne jest opracowanie nowej strategii wobec źródeł odnawialnych, aby sensownie uzupełniały obecny miks energetyczny.
Jak wyjaśnia dr Henryka Bochniarz, Prezydent Konfederacji Lewiatan: – Regulacje powinny być na tyle jasne i długofalowe, aby pozwoliły na uruchomienie działań i inwestycji zarówno po stronie przedsiębiorstw państwowych jak i prywatnych. Bez takich regulacji państwo z jednej strony pozbawia się kapitału ważnej grupy interesariuszy (w tym możliwości angażowania środków prywatnych w osiąganie celów rządowych), a z drugiej strony może postawić kontrolowane przez siebie przedsiębiorstwa w gorszej pozycji rynkowej poprzez mobilizację środków w mniej rentowne inwestycje.
Rekomendacje dla decydentów są wynikiem pogłębionej analizy, przygotowanej na zlecenie Forum Analiz Energetycznych, dotyczącej wpływu megatrendów na polski system energetyczny.
– Megatrendy to duże i trwałe zmiany o charakterze społecznym, ekonomicznym, technologicznym lub politycznym. Formułują̨ się̨ wolno, ale kiedy już̇ nabiorą dynamiki są nieodwracalne. W gronie ekspertów zidentyfikowaliśmy najważniejsze megatrendy w europejskiej energetyce. Zaliczyliśmy do nich m.in. spadające koszty wytwarzania energii w źródłach odnawialnych, dążenie do ograniczania oddziaływania energetyki na zdrowie i klimat, zmieniającą się rolę węgla i pojawiające się nowe modele biznesowe w energetyce. Wiele krajów w Europie i na świecie przebudowuje swoje systemy energetyczne pod wpływem coraz silniejszego oddziaływania megatrendów. Z megatrendami można się nie zgadzać, ale w formułowaniu dokumentów strategicznych i decyzji z perspektywą do 2050 r. trzeba je wziąć pod uwagę. W ostatnich latach można odnieść wrażenie, że decydenci przyjęli w warstwie regulacyjnej i technicznej izolację, to tak, jakby monopol telefonii stacjonarnej próbował powstrzymać rozwój telefonii komórkowej. Zmiana paradygmatu energetycznego jest nieunikniona, pytanie jaką krajową strategię przyjąć, aby skorzystała na tym gospodarka i społeczeństwo – komentuje Joanna Maćkowiak-Pandera.
Paweł Smoleń, Prezes Erbud SA ds. energetyki i przemysłu, były Prezydent Eurocoal, współautor analizy „Polska energetyka na fali megatrendów” dodaje: –Przez wiele dekad rozwój sektora energetycznego następował bez głębszej refleksji nad jego wpływem na społeczeństwo. Gdy zaczęto więcej uwagi poświęcać ochronie klimatu, energetyka ograniczyła się do wypełnienia norm takich, jak limity emisji. Obecnie na sektor energetyczny coraz częściej patrzy się przez pryzmat środowiska. Tradycjonaliści wierzą, że ten mariaż jest tylko przejściowy. My uważamy, że to zjawisko długofalowe – środowisko i energetyka pozostaną już nierozłączne. Na naszych oczach zmienia się postawa odbiorców: stają się coraz bardziej świadomymi klientami i uczestnikami rynku. Zmieni się również sama struktura produkcji. Kolejnym wyzwaniem jest trudny dla Polski temat węgla. Analizując czas życia i ekonomikę obecnych kopalń oraz istniejące projekty budowy nowych szacujemy, że w perspektywie do 2030 roku udział węgla z obecnie eksploatowanych kopalń w miksie energetycznym Polski spadnie z obecnych ponad 85 proc. do nawet poniżej 30 proc. Odniesienie się do tych problemów to wyzwanie, ale także szansa dla polskiego biznesu, innowacji, rynku pracy oraz dla środowiska naturalnego.
Podsumowując Joanna Maćkowiak-Pandera wskazuje: – Jesteśmy przekonani, że nowe otwarcie w sektorze energetycznym jest potrzebne, w europejskiej polityce energetyczno–klimatycznej znajduje się wiele synergii z polską racją stanu, a modernizacja sektora energetycznego może stać się kołem zamachowym polskiej gospodarki. Pierwsze dwa lata po wyborach to dobry czas na przeprowadzenie reform i decyzje na temat wieloletniej wizji polskiego sektora energetycznego.
Rekomendacje dotyczące wyzwań polskiej elektroenergetyki opracowane przez Forum Analiz Energetycznych i Konfederację Lewiatan oraz analiza Polska energetyka na fali megatrendów zostały zaprezentowane podczas konferencji Polska energia w Europie. Wyzwania modernizacyjne, 27 stycznia 2016 r. w Warszawie.
Megatrendy według autorów raportu pt. Polska energetyka na fali megatrendów:
1) Redukcja emisji
Redukowanie emisji oraz dążenie do ograniczenia wpływu inwestycji na środowisko – szczególnie w Unii Europejskiej – jest megatrendem realizowanym z konsekwencją od ponad 20 lat. Ma na celu przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i ograniczenie wpływu innych szkodliwych emisji na środowisko. Związany jest z modelem rozwoju Unii Europejskiej, w której ważnym motorem wzrostu są innowacje, inwestycje w zielone technologie oraz poprawa efektywności. Redukcja emisji pochodzących z energetyki objęta prawodawstwem UE dotyczy nie tylko ograniczania emisji gazów cieplarnianych (w tym CO2), ale także ograniczania niskiej emisji i wszelkich zanieczyszczeń powietrza.
Konsekwencje i perspektywy
Presja na redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz innych zanieczyszczeń/substancji w Europie się utrzyma. Czynniki społeczne, środowiskowe oraz polityczne będą wzmacniały ten trend również poza Europą. Konsekwencją trendu jest dążenie do obniżenia emisyjności energetyki, szczególnie redukcji ilości spalanych paliw kopalnych, wytwarzanie energii z odnawialnych źródłach energii i dążenie do zmniejszenia zapotrzebowania na energię. Walka z tzw. niską emisją w polskich miastach będzie częścią dyskusji o redukcji emisji z energetyki.
2) Rozwój technologii OZE i możliwości technicznych wytwarzania energii
Optymalizacja technologii oraz spadek kosztów wytworzenia energii w źródłach odnawialnych (OZE15), skutkuje zwiększeniem ich dostępności zarówno dla prosumentów, jak i inwestorów instytucjonalnych, co przełoży się na zwiększenie udziału energetyki odnawialnej w miksie energetycznym.
Konsekwencje i perspektywy
Optymalizacja technologii OZE, spadek kosztów oraz działania związane z poprawą integracji w sieci będą prowadzić do zwiększania udziału źródeł odnawialnych w wytwarzaniu energii. Rozwój technologii wpłynie na zwiększenie opłacalności inwestycji zarówno w duże instalacje OZE jak i w lokalne – miejskie, osiedlowe czy przydomowe mikroźródła. W przyszłości przełoży się to na wzrost liczby prosumentów oraz rozwój nowych modeli biznesowych, np. w zakresie lokalnej dystrybucji energii elektrycznej.
3) Wzrost roli decyzyjnej i świadomości społeczeństwa
Wzrost świadomości społecznej w zakresie środowiska, oddziaływania inwestycji oraz nowych technologii wytwarzania energii. Obejmuje on w szczególności rosnącą świadomość i partycypację społeczną, sprzeciw wobec nowych inwestycji infrastrukturalnych (tzw. efekt NIMBY) oraz dążenie do autonomii w zaspokajaniu potrzeb energetycznych dzięki rozwojowi źródeł prosumenckich.
Konsekwencje i perspektywy
Społeczeństwo ma wpływ na podejmowanie decyzji o realizacji inwestycji – w przyszłej polityce energetycznej należy wziąć pod uwagę, że opór społeczny wobec przedsięwzięć energetycznych o dużym oddziaływaniu na środowisko może znacznie podnieść koszty projektów lub wręcz uniemożliwić ich realizację. Wraz ze spadkiem cen technologii będzie rosło znaczenie mikrogeneracji OZE. W dłuższej perspektywie stroną przegraną może okazać się wielkoskalowy przemysł energetyczny, który nie jest zainteresowany tym segmentem rynku. Skutkiem będzie dalsza decentralizacja wytwarzania energii oraz potencjalnie utrata części rynku przez energetykę konwencjonalną.
4) Zmniejszenie znaczenia paliw kopalnych, głównie węgla
Spadek znaczenia węgla w miksie energetycznym w UE. Wynika to zarówno ze zmian w zakresie redukcji emisji oraz w ekonomice produkcji, jak i rosnącej konkurencji ze strony innych technologii. Megatrend w kontekście polskim obejmuje pojawienie się tzw. „luki węglowej” wywołanej zmniejszającym się udziałem węgla wydobywanego w krajowych kopalniach.
Konsekwencje i perspektywy
Luka węglowa jest coraz bardziej prawdopodobnym scenariuszem, który musi być wzięty pod uwagę w Polsce w perspektywie 10-15 lat. Niezależnie od tego jakie decyzje polityczne i ekonomiczne ostatecznie zostaną podjęte w tym zakresie, efektem będą zmiany miksu energetycznego oraz powiązane z nimi zmiany modeli biznesowych energetyki konwencjonalnej.
5) Poprawa efektywności energetycznej
Intensywność energetyczna, rozumiana jako zużycie energii na jednostkę PKB, spada systematycznie w większości gospodarek świata. Co więcej, tradycyjna zasada wg której wzrost gospodarczy jest związany z większym zużyciem energii, w niektórych najbardziej rozwiniętych gospodarczo regionach przestaje obowiązywać. Megatrend obejmuje zarówno spadającą energochłonność PKB, jak i rozwój rozwiązań i technologii ograniczających zużycie energii w produkcji przemysłowej oraz energii elektrycznej wykorzystywanej w budynkach, jak również działania zawiązane z uelastycznieniem popytu (w tym zarządzanie popytem na energię elektryczną), które pozwalają na obniżenie poziomu rezerw wytwórczych w systemie elektroenergetycznym.
Konsekwencje i perspektywy
Dalsze ograniczanie zapotrzebowania na energię w gospodarce będzie miało wpływ na zmianę modeli biznesowych energetyki konwencjonalnej związanych np. z zarządzaniem popytem. Trend rozwoju inwestycji proefektywnościowych, wzmocniony przez postępujące urynkowienie technologii związanych z efektywnością energetyczną, wsparcie regulacyjne oraz rosnące ceny energii elektrycznej będą stopniowo prowadzić do eliminacji wsparcia dla tego rodzaju inwestycji.
6) Nowe modele biznesowe i rola tradycyjnych przedsiębiorstw energetycznych
Pojawienie się nowych możliwości w wytwarzaniu i dystrybucji energii, wynikających z rozwoju energetyki rozproszonej oraz zmiany roli i znaczenia tradycyjnej energetyki wielkoskalowej, prowadzi do rozwoju konkurencji nie tylko w wytwarzaniu i obrocie, ale także w przesyle i dystrybucji energii. Zjawisko to, porównywalne do rewolucji w sektorze telekomunikacyjnym, będzie prowadzić do zmiany dotychczasowych modeli biznesowych energetyki konwencjonalnej.
Konsekwencje i perspektywy
W związku z transformacją sektora energetycznego (pod wpływem megatrendów), będą pojawiały się nowe możliwości dla podmiotów działających w zliberalizowanym rynku energii. Tradycyjny model biznesowy przedsiębiorstw energetycznych, oparty na scentralizowanym systemie będzie stopniowo zastępowany nowymi formami biznesu, lepiej dostosowanymi do rynku. Nowe, interesujące obszary pojawią się̨ w produkcji OZE, efektywności energetycznej, przesyle i dystrybucji energii.
***
Rekomendacje dotyczące wyzwań polskiej elektroenergetyki opracowane przez Forum Analiz Energetycznych i Konfederację Lewiatan oraz analiza „Polska energetyka na fali megatrendów” zostały zaprezentowane podczas konferencji „Polska energia w Europie. Wyzwania modernizacyjne”, która odbyła się w dniu 27 stycznia 2016 r. w Warszawie.
Forum Analiz Energetycznych
