Program LIFE. Jakie projekty mogą liczyć na dofinansowanie?
Program LIFE jest instrumentem finansowym Unii Europejskiej na rzecz środowiska. Jego ogólnym celem jest przyczynianie się do wdrażania, aktualizacji i rozwoju polityki ochrony środowiska i prawodawstwa UE poprzez dofinansowywanie pilotażowych i demonstracyjnych projektów o wartości dodanej na skalę europejską. LIFE jest zarządzany przez Komisję Europejską, za pośrednictwem dwóch Wydziałów, czyli Dyrekcji Generalnych: ds. Środowiska i ds. Działań w Dziedzinie Klimatu – pisze Tomasz Hoffmann z PNO Consultants.
Program funkcjonuje od 1992 r. Do tej pory działały jego cztery odsłony: LIFE I: 1992/95, LIFE II: 1996/99, LIFE III: 2000-2006 oraz LIFE +: 2007-2013. Ze środków programu została współfinansowanych blisko 4 tys. projektów w całej UE. Ogólna kwota wsparcia wyniosła 3,1 mld EUR.
Komisja Europejska Rozporządzeniem z 11 grudnia 2013 r. powołała LIFE na okres 2014-2020. Rozporządzenie to ustanawia dwa podprogramy LIFE: środowisko i klimat. Określa także nowy budżet na rekordowym poziomie 3,4 mld EUR.
W celu ułatwienia przedsiębiorstwom dostępu do środków z programu LIFE Komisja Europejska zleciła wykonanie wielu jego elementów Agencji Wykonawczej ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME).
Co sfinansuje LIFE?
19 marca 2014 r. Komisja Europejska przyjęła dla LIFE program prac na lata 2014-2017. Dokument ten określa ramy zarządzania nim w perspektywie najbliższych czterech lat, zawiera także indykatywny budżet określający orientacyjną alokację funduszy, tematykę projektów służących wdrożeniu priorytetów, wyjaśnia metodologię wyboru projektów i dotacji operacyjnych. Ponadto ustanawia wskaźniki wyników dla dwóch podprogramów LIFE – środowisko i działania na rzecz klimatu.
Budżet programu LIFE na lata 2014–2017 to prawie 1,8 mld EUR. Został on podzielony na następujące działania:
1. Środowisko (1 347 mln EUR)
a) ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami (496 mln EUR),
b) przyroda i różnorodność biologiczna (610 mln EUR),
c) zarządzanie i informacja w zakresie środowiska (163 mln EUR),
d) wydatki uzupełniające (78 mln EUR).
2. Klimat (449 mln EUR)
a) łagodzenie skutków zmiany klimatu (194 mln EUR),
b) dostosowywanie się do skutków zmiany klimatu (190 mln EUR),
c) zarządzanie i informacja w zakresie klimatu (48 mln EUR),
d) wydatki uzupełniające (18 mln EUR).
Program prac LIFE zawiera wykaz tematów projektów służących wdrożeniu priorytetów tematycznych. Zapewnia to zarówno elastyczność konieczną do realizacji zadań i celów programu LIFE, jak i stabilność konieczną do umożliwienia potencjalnym wnioskodawcom planowania, przygotowania i składania wniosków.
Przygotowując wniosek o dotację należy pamiętać, że jego zakres wpisujący się w priorytety tematyczne przedstawione poniżej będzie dawał przewagę. Tym niemniej poniższy katalog określono jako niewyczerpujący, a zatem Komisja Europejska jest otwarta na dobre wnioski w innych obszarach oraz włączanie nowych pomysłów w odpowiedzi na nowe wyzwania.
Priorytety tematyczne dotyczące wody:
1.Obszar priorytetowy ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami:
– planowanie i tworzenie na obszarach miejskich i wiejskich środków naturalnej retencji wód,
– zarządzenie ryzykiem powodziowym i ryzykiem wystąpienia suszy,
– umożliwianie osiągnięcia celów ramowej dyrektywy wodnej przez ukierunkowanie na presje hydromorfologiczne zidentyfikowane w planach gospodarowania wodami w dorzeczach,
– zintegrowane zarządzanie substancjami biogennymi i zanieczyszczeniami organicznymi pochodzenia ludzkiego i rolniczego,
– redukcja emisji substancji priorytetowych u źródła w odpowiedzi na presje ze strony zanieczyszczeń chemicznych w środowisku wodnym,
– przywracanie morfologii rzek, jezior, obszarów przyujściowych i przybrzeżnych do ich stanu naturalnego lub przywrócenie związanych z nimi siedlisk,
– wdrożenia na rzecz oszczędzania wody.
2.Zarządzanie obszarami morskimi i strefą przybrzeżną:
– ograniczanie presji działalności gospodarczej na środowisko morskie (hałas podmorski, fizyczne uszkodzenia dna morskiego i skutki górnictwa głębokomorskiego oraz akwakultury),
– zapobieganie powstawaniu odpadów morskich lub zanieczyszczeń mikrobiologicznych,
– wspieranie synergii między zintegrowanym zarządzaniem strefą przybrzeżną a planowaniem przestrzennym obszarów morskich.
3.Sektor gospodarki wodnej:
– opracowanie technologii na potrzeby systemów uzdatniania wody pitnej i systemów oczyszczania ścieków komunalnych,
– wdrażanie narzędzi zapewniających efektywne świadczenie usług wodnych na obszarach o małej gęstości zaludnienia,
– innowacje w zakresie uzdatniania wody ponownie wykorzystywanej/odzyskanej.
Priorytety tematyczne dotyczące odpadów
1.Wdrożenie przepisów dotyczących odpadów:
– innowacyjne metody, technologie i działania, przede wszystkim u źródła odpadów, do celów zapobiegania powstawaniu odpadów, ponownego użycia i selektywnego zbierania:
a. odpadów komunalnych,
b. odpadów urządzeń elektrycznych i elektronicznych, baterii i akumulatorów, pojazdów wycofanych z eksploatacji, odpadów opakowaniowych, odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych i odpadów medycznych,
c. bioodpadów, w tym odpadów produktów spożywczych na wszystkich etapach łańcucha żywnościowego,
– zintegrowane projekty gospodarowania tworzywami sztucznymi utworzone w celu zwiększenia możliwości recyklingu i sortowania, gospodarowania tworzywami sztucznymi innymi niż opakowania, zapobiegania produkowaniu przedmiotów jednorazowego użytku wykonanych z tworzyw sztucznych lub redukcji zaśmiecenia, a także środków zaradczych przeciwko zaśmiecaniu,
– usprawnienia gospodarowania odpadami niebezpiecznymi pochodzącymi z gospodarstw domowych.
2. Odpady i efektywne gospodarowanie zasobami
– projekty ukierunkowane na wdrożenie wykorzystywania instrumentów ekonomicznych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym w ramach wsparcia strategii politycznych w zakresie gospodarowania odpadami i efektywnego gospodarowania zasobami.
Priorytety tematyczne dotyczące efektywnego gospodarowania zasobami, w tym glebą i lasami, oraz ekologicznej i obiegowej gospodarki
1.Efektywne gospodarowanie zasobami, gospodarka ekologiczna i obiegowa:
– wdrożenia koncepcji gospodarki obiegowej przez działania obejmujące łańcuch wartości lub zapewniające wykorzystywanie zasobów wtórnych/złomu/odpadów w innych gałęziach przemysłu lub łańcuchach wartości (ekoprojekcie, kaskadowym wykorzystaniu materiałów, naprawie, przerabianiu, ponownym wykorzystywaniu, recyklingu, nowych koncepcjach działalności gospodarczej wykorzystującej surówce wtórne oraz innowacyjnych systemach zwrotu i gromadzenia),
– nowe modele biznesu w odniesieniu do efektywnego gospodarowania zasobami, obejmujące ustanawianie praktyki efektywnego gospodarowania zasobami w MSP,
– wdrażanie europejskiej metody oznaczania śladu środowiskowego przez informowanie konsumenta i zainteresowanej strony, dostępność danych, jakość i identyfikowalność na wszystkich etapach łańcucha wartości,
– łączenie regulacyjne, finansowe lub reputacyjne środków zachęty z efektami działalności środowiskowej przez stosowanie EMAS,
– wspieranie zielonych zamówień publicznych, w tym dzięki systemom umożliwiającym zamawiającym łatwą i wiarygodną weryfikację wymogów ekologicznych.
2. Gleba:
– ograniczanie lub łagodzenie zasklepiania gleby lub promocja innowacyjnych metod kompensowania zasklepiania gleby na szczeblu regionów, prowincji lub gmin,
– osiągnięcie lepszego gospodarowania glebą (zmniejszenie erozji, utrzymanie stałej ilości materii organicznej w glebie, uniknięcie zagęszczania i zanieczyszczenia gleby, utrzymanie/przywrócenie gleby bogatej w węgiel itp.) na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym,
– opracowanie i/lub wdrożenie efektywnych pod względem kosztów narzędzi i systemów wsparcia w odniesieniu do identyfikacji zanieczyszczonych obszarów na poziomie regionalnym lub krajowym.
3. Lasy:
– wdrożenia zaawansowanych metod wykazywania zrównoważonej gospodarki leśnej na poziomie regionalnym, krajowym lub ponad krajowym,
– nowe metody gromadzenia i zgłaszania kryteriów i wskaźników w odniesieniu do zrównoważonej gospodarki leśnej,
– udoskonalenia europejskiego systemu informacji o pożarach lasów,
– zastosowanie nowych informacji o lasach w celu zwiększenia odporności lasów na zagrożenia wynikające z przyrostu ludności.
Priorytety tematyczne w dziedzinie środowiska i zdrowia, w tym chemikaliów i hałasu
1. Chemikalia:
– ograniczanie wpływu chemikaliów na środowisko i zdrowie człowieka dzięki bezpieczniejszemu lub bardziej zrównoważonemu stosowaniu chemikaliów lub dzięki minimalizowaniu narażenia na substancje toksyczne znajdujące się w produktach lub w środowisku poprzez zastępowanie ich substancjami bezpieczniejszymi lub rozwiązaniami nie chemicznymi,
– poprawa wykorzystania danych z monitoringu stanu chemicznego (np. monitoringu środowiska, monitoringu biologicznego, kontroli produktów, monitoringu powietrza w pomieszczeniach) w dziedzinie ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska.
2. Hałas:
– wprowadzenie trwałych systemów stref niskiej emisji hałasu na obszarach miejskich np. dzięki umożliwieniu wjazdu tylko pojazdom z napędem elektrycznym,
– zastosowanie w obrębie gęsto zaludnionych obszarów miejskich nawierzchni dźwiękochłonnych.
3. Awarie przemysłowe:
– działania mające na celu uproszczenie wdrażania dyrektywy Seveso III.
Priorytety tematyczne dotyczące jakości powietrza i emisji, w tym środowiska miejskiego
1. Przepisy dotyczące jakości powietrza i dyrektywa w sprawie krajowych poziomów emisji:
– redukcja emisji (na skalę lokalną i regionalną) w miejscach szczególnie zanieczyszczonych cząstkami stałymi na obszarach o trwałym, intensywnym korzystaniu z instalacji ogrzewania spalających węgiel i biomasę,
– zwiększanie zastosowania wysokiej jakości spalania biomasy, w tym w regionach górzystych,
– projekty w zakresie mobilności zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju dotyczące tych elementów, które są niezbędne dla spełnienia norm jakości powietrza (czystsze rzeczywiste warunki jazdy), stosowanie pojazdów napędzanych elektrycznie i bardzo niskoemisyjnych, stosowanie czystych paliw alternatywnych, innowacyjne programy w zakresie modernizacji pojazdów służby cywilnej, alternatywna technologia napędowa dla pociągów taka jak elektromobilność i mobilność oparta na paliwie wodorowym, opracowanie i wdrożenie stref niskiej emisji i systemów opłat za korzystanie z dróg w oparciu o zaawansowane kryteria dostępu i etykiety produktowe dla konsumentów, stosowanie innowacyjnych platform logistycznych na ostatnim etapie dostawy towarów,
– projekty mające na celu redukcję emisji amoniaku i PM, których źródłem jest rolnictwo.
2. Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych:
– opracowanie i testowanie technik zapobiegania zanieczyszczeniom i redukcji zanieczyszczeń.
Jakie finansowanie z LIFE?
Projekty zakwalifikowane w okresie 2014-17 do objęcia dofinansowaniem otrzymają 60% dofinansowania bezpośrednio z budżetu Komisji Europejskiej. Projekty, które otrzymają pozytywną decyzję o dofinasowaniu w okresie 2018-20, mogą liczyć na 55% wsparcia.
Dodatkowo projekty, których liderem jest podmiot polski mogą wystąpić o dodatkowe wsparcie ze środków unijnych administrowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Aplikacja do NFOŚiGW powinna zostać złożona przed przesłaniem dokumentów do Komisji Europejskiej. NFOŚiGW po rozpatrzeniu wniosku może udzielić inkrementalnego wsparcia:
– 15% dla projektów realizowanych przez przedsiębiorstwa prywatne (czyli razem 75%),
– 35% dla projektów realizowanych w konsorcjach przedsiębiorstw prywatnych i podmiotów finansów publicznych (czyli razem 95%),
– 40% dla projektów realizowanych przez podmioty publiczne (czyli razem 100%).
NFOŚiGW wydaje swoją decyzję przed przesłaniem wniosku do Komisji Europejskiej, lecz jest to decyzja warunkowa, uzależniona od przyznania dotacji z Brukseli.
Można już składać aplikację LIFE
Nabór projektów do dofinansowania z programu LIFE rozpoczął się 18 czerwca 2014 r. Aplikacje dla większości zagadnień będą przyjmowane do 16 października 2014 r. Beneficjenci składają aplikacje do Komisji Europejskiej elektronicznie. Zaleca się, aby aplikacja była przygotowana w języku angielskim.
Dodatkowo można zwrócić się do NFOŚiGW o wsparcie w przygotowaniu wniosku LIFE do KE poprzez zrecenzjonowanie: do 15 września 2014 r. Opinia ta może zostać wydana kilka dni przed terminem złożenia wniosków do KE, czyli 16 października 2014 r.
W przypadku zainteresowania podniesieniem poziomu finansowania poprzez skorzystanie ze środków zawiadywanych w Polsce, można było przygotować dodatkowo aplikację w języku polskim i przedłożyć ją w NFOŚiGW do 28 lipca 2014 r. O ile NFOŚiGW wyrazi na tym etapie warunkową decyzję o objęciu dofinansowaniem uzupełniającym dany projekt, to instytucja ta staje się instytucją pośredniczącą w składaniu właściwej aplikacji do Brukseli. Kolejnego naboru ogłoszonego przez NFOŚiGW należy spodziewać się w przyszłym roku.
