Konstrukcje do budowy instalacji PV pod lupą. Certyfikaty, oceny, dopuszczenie do stosowania
Podczas podejmowania decyzji o wyborze wyrobów budowlanych, w tym konstrukcji i mocowań do montażu modułów fotowoltaicznych, należy kierować się jedną zasadą – inwestujemy wyłącznie w sprawdzone i solidne zestawy produktów. Tylko takie – posiadające odpowiednie certyfikaty, oceny i dopuszczenia spełnią oczekiwania i nie będą w przyszłości generować dodatkowych kosztów.
Pomimo, że wymagania i atesty dotyczące wyrobów budowlanych regulowane polskim prawem zostały dostosowane do norm unijnych, a ustawodawstwo chroni nabywców (inwestorów, wykonawców) przed złym wyborem, to w dalszym ciągu tego typu regulacje nie są wszystkim znane.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie uczestnikom procesu inwestycyjnego związanego z budową elektrowni fotowoltaicznej, wymagań dotyczących wykonania instalacji PV, w szczególności w zakresie konstrukcji służących do montażu modułów, które ze względu na swój cel i charakter muszą spełniać wymogi przepisów prawa budowlanego.
Zasady wprowadzenia wyrobów budowlanych do obrotu określa w Polsce ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (tj. Dz. U. z 2016 poz. 1570 z późn. zm). Stanowi ona, iż wyrób budowlany może być wprowadzony do obrotu, jeżeli nadaje się do stosowania przy wykonaniu robót budowlanych, w zakresie odpowiadającym jego właściwościom użytkowym i przeznaczeniu, tj. ma właściwości użytkowe umożliwiające prawidłowo zaprojektowanym i wykonanym obiektom budowlanym (w których ma być zastosowany w sposób trwały) spełnienie wymagań podstawowych. Spełnienie powyższych warunków może zostać potwierdzone w szczególności poprzez przyznanie dla danego wyrobu Krajowej Oceny Technicznej.
Obecnie na podstawie powszechnie obowiązującego w państwach członkowskich Unii Europejskiej Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. w krajowych i europejskich przepisach wprowadzono szereg istotnych zmian. Jedną z najważniejszych jest wymóg uzyskiwania odpowiednio Krajowych lub Europejskich Ocen Technicznych. Wymóg taki dotyczy zatem w szczególności konstrukcji przeznaczonych do budowy elektrowni fotowoltaicznych wymienionych w załączniku nr IV do powyższego rozporządzenia, oznaczonych kodem 20 „Konstrukcyjne wyroby metalowe i wyroby pomocnicze”.
Z kolei szczegółowe sposoby wprowadzenia wyrobów budowlanych do obrotu lub udostępniania na rynku krajowym zostały uściślone w art. 5 ustawy o wyrobach budowlanych z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o wyrobach budowlanych, ustawy – prawo budowlane oraz ustawy o zmianie ustawy o wyrobach budowlanych, a także ustawy o systemie zgodności (Dz. U. z 2015 r., poz. 1165 z późn. zm). W praktyce wprowadzenie do sprzedaży konstrukcji wsporczych oznacza konieczność wykonania szeregu tzw. badań typu potwierdzających cechy techniczne wyrobów zmierzających do uzyskania Krajowej lub Europejskiej Oceny Technicznej oraz wystawienia deklaracji cech użytkowych zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Odpowiednio Krajowe lub Europejskie Oceny Techniczne dla tego typu wyrobów wydaje Instytut Techniki Budowlanej. Jako jednostka uprawniona precyzuje i określa zakres badań dla podkonstrukcji przeznaczonych do budowy elektrowni fotowoltaicznych obejmujący:
- klasyfikację wyrobów pod kątem kształtu, wymiarów na zgodność z PN-EN 755-9:2010
- klasyfikację kształtowników aluminiowych pod kątem trwałości wg normy PN-EN 1999-1-1:2011. W tym zakresie konstrukcja powinna spełniać min. klasę B bez powłoki ochronnej i musi być potwierdzenie, że może być stosowana w środowiskach o danej kategorii korozyjności atmosferycznej wg normy PN-EN ISO 12944-2:2001
- klasyfikację wyrobów stalowych pod kątem antykorozyjności
- badania wytrzymałościowe połączeń
- badanie obciążenia paneli PV wraz z konstrukcją nośną
- masę zestawów.
Uwzględniając powyższe wymagania zalecane jest każdorazowe sprawdzenie, czy wykonawca instalacji oferuje zastosowanie do budowy rozwiązań konstrukcyjnych i wyrobów posiadających dokumenty wskazujące na ich cechy funkcyjno-użytkowe tj. Aprobatę Techniczną, Krajową Ocenę Techniczna, bądź Europejską Ocenę Techniczną, które dopuszczają je jako wyrób budowlany do stosowania w budownictwie i powszechnym obrocie.
Dodatkowo należy podkreślić, że podkonstrukcje wykorzystywane do budowy instalacji fotowoltaicznych podlegają systemowi oceny zgodności „2+”, tj. wymagają wprowadzenia zakładowej kontroli produkcji, która dodatkowo jest nadzorowana przez jednostkę posiadającą odpowiednią notyfikację nadaną przez Polskie Centrum Akredytacyjne (PCA). Podmiotem posiadającym odpowiednią akredytację mogącym nadzorować zakładową kontrolę produkcji jest m.in. Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie.
Powyższy wymóg potwierdza KRAJOWA OCENA TECHNICZNA ITB-KOT-2018/0109 wydanie 1, która wskazuje: „Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. z 2016 r., poz. 1966) ma zastosowanie system 2+ oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych.”
Obowiązek weryfikacji, czy wyroby budowlane podlegają systemowi oceny zgodności „2+” i pochodzą od producentów posiadających zakładową kontrolę produkcji nadzorowaną przez jednostkę posiadającą notyfikację, spoczywa na służbach nadzoru budowlanego / inwestorskiego. Żeby spełnić powyższy wymóg należy zażądać od dostawcy podkonstrukcji przedstawienia Krajowej Deklaracji Właściwości Użytkowych, wskazującej na zgodność z Krajową Oceną Techniczną, Aprobatą Techniczną, normą wyrobu oraz wykazania posiadania przez producenta wyrobu wspomnianej powyżej certyfikowanej zakładowej kontroli produkcji.
Poniższe tabele przedstawiają cechy techniczne wyrobów zbadanych według Krajowej Oceny Technicznej firmy Energy5.
Dostawca, który nie zadeklaruje i nie wykaże w należyty sposób cech funkcyjno-użytkowych oferowanego wyrobu budowlanego uzyskanego od danego producenta, zgodnie z prawem budowlanym, faktycznie wprowadzi do obrotu i stosowania przedmiot nie posiadający znamion wyrobu budowlanego, naruszając tym samym obowiązujące przepisy prawa budowlanego oraz naruszając zasady uczciwej konkurencji.
Konstrukcje wykonywane według normy PN-EN 1090-1
Producent wyrobu, aby mógł wprowadzać go do obrotu i stosowania w budownictwie na podstawie normy PN-EN 1090-1 na samym początku musi wykonać tzw. wstępne badania typu według punktu 6.2 przedmiotowej specyfikacji. Dodatkowo powinien wdrożyć Zakładową Kontrolę Produkcji (ZKP), ponieważ prefabrykacja konstrukcji według normy PN-EN 1090-1 odbywa się w zakładach, których Zakładowa Kontrola Produkcji (ZKP) jest certyfikowana przez jednostkę notyfikowaną. Jednostka ta na podstawie wstępnej inspekcji i oceny oraz stałego nadzoru wydaje certyfikat zgodności ZKP. Przy czym nie należy łączyć i mylić tego certyfikatu z dokumentami jakie są wydawane na zgodność z normą ISO 9001:2008. Certyfikat ZKP na zgodność z normą PN-EN 1090-1 jest wydawany tylko i wyłącznie w odniesieniu do systemu oceny zgodności 2+ i zawiera uprawnienia zakładu do produkcji wyrobów określonych klas wykonania oraz do sprecyzowanych metod deklarowania właściwości użytkowych. W samej jego treści powinniśmy przeczytać na podstawie jakiej normy został wydany (PN-EN 1090-1), w jakim systemie oceny zgodności (2+) oraz nazwę i adres producenta. Oczywiście musi zostać opatrzony nazwą jednostki, która go wydała oraz jej uprawnieniami czyli numerem notyfikacji. Dopiero uzyskanie takiego dokumentu uprawnia producenta do wystawiania deklaracji właściwości użytkowanych i oznakowania wyrobu znakiem CE. Często w praktyce spotyka się nieprawidłowo lub niezgodnie z przepisami wystawione deklaracje właściwości użytkowych na zgodność z normą PN-EN 1090-1. Najczęstsze błędy to:
- dokument jest nazwany Deklaracją Producenta zamiast Deklaracją Właściwości Użytkowych,
- zadeklarowane cechy techniczne są inne i niezgodne z tym co dopuszcza norma PN-EN 1090-1 (patrz załącznik ZA, tablica ZA.1 przedmiotowej normy)
- brak informacji o jednostce notyfikowanej biorącej udział w ocenie zgodności danego wyrobu (tj. jednostce, która udzieliła certyfikatu w systemie oceny zgodności 2+). W zamian za to są dołączane certyfikaty dobrowolne lub na zgodność z normą ISO 9001:2008.
- w deklaracji wymienia się normy i deklaruje z nimi zgodność pomimo, że te dokumenty nie powinny się tam pojawić.
Jak widać z powyższego możliwość poświadczenia cech funkcyjno-użytkowych według Krajowej Oceny Technicznej (KOT) i normy PN-EN 1090-1 różni się w znaczący sposób. Badania wykonane na potrzeby uzyskania KOT posiadają o wiele więcej cech użytkowych, które są niezwykle istotne w zakresie bezpieczeństwa użytkowania. Składają się na to badania nośności, połączeń oraz trwałości konstrukcji. Na przykład zestawy dachowe zbadane zgodnie z Krajową Oceną Techniczną mają określone maksymalne wytrzymałości dla obciążeń wiatru i śniegu oraz wszelkiego rodzaju połączeń mechanicznych. Wszystkie deklarowane cechy posiadają raporty z badań, które je potwierdzają. Dlatego nadzór Inwestorski w przypadku wykonywania podkonstrukcji na zgodność z normą PN-EN 1090-1 powinien poprosić o tzw. badania wstępne potwierdzające cechy użytkowe wymienione w tabeli ZA.1 przedmiotowej specyfikacji. Oczywiście pozostaje pytanie jak producent, który nie przeprowadził stosownych badań chce zadeklarować wytrzymałość połączeń profili lub klem montażowych. Tak czy inaczej, dla każdego zastawu (naziemnego czy dachowego), aby można było zadeklarować nośność powinny być wykonane obliczenia lub badania zgodnie z zapisami normy PN-EN 1090-1.
Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że Krajowa Ocena Techniczna zostaje udzielona dla zestawu wyrobów, co oznacza, że konstrukcje do budowy instalacji fotowoltaicznych należy rozpatrywać całościowo. Nawet w przypadku jeżeli poszczególne elementy składowe konstrukcji posiadają dopuszczenia do stosowania w budownictwie, nie oznacza, że wyrób będzie spełniać wymagania trwałości i bezpieczeństwa. Przyczyną takiego stanu jest niekompatybilności poszczególnych elementów konstrukcji.
Przypominamy, że zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Unii Europejskiej 305/2011 CPR zmieniającym Ustawę o Wyrobach Budowlanych art. 2 pkt. 2 – „zestaw” oznacza wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać włączone w obiektach budowlanych.
Na rynku podkonstrukcji przeznaczonych do montażu modułów fotowoltaicznych bardzo często spotykamy certyfikaty wydawane na normy dotyczące wykonywania obliczeń konstrukcji tzw. Eurokody. Są to miedzy innymi: PN-EN 1990, PN-EN 1991-1-1, PN-EN 1991-1-3, PN-EN 1991-1-4, PN-EN 1999-1-1. Należy zwrócić uwagę, że wydawane w ten sposób certyfikaty są dokumentami dobrowolnymi, nie umocowanymi żadnymi przepisami krajowymi, a tym samym nie mogą posłużyć jako dokumenty dopuszczające wyrób do obrotu i stosowania.
Zgodnie z uwarunkowaniami prawnymi w tym zakresie, na podstawie wymienionych powyżej norm uprawniony konstruktor może dokonać obliczeń pod którymi się podpisuje. Warunkiem jest, aby posiadał ważne uprawnienia do projektowania i był zarejestrowany w Okręgowej Izbie Inżynierów Budownictwa. W takim przypadku żadne certyfikaty w tym zakresie nie są wymagane. Jednak same obliczenia również nie są dokumentami formalno-prawnymi dopuszczającymi wyrób budowlany do obrotu i stosowania zgodnie z Ustawą o Wyrobach Budowlanych.
Dział Techniczny Energy5
artykuł sponsorowany
