Czy dla prosumenta – osoby fizycznej VAT będzie kosztem kwalifikowanym?
Zgodnie z wymogami programu Prosument „podatek VAT nie jest kosztem kwalifikowanym, jeżeli beneficjent końcowy ma możliwość żądania zwrotu lub odliczenia podatku VAT”. Zapewne zdecydowana większość osób fizycznych nie prowadzących działalności gospodarczej, które obecnie nie mają możliwości odliczenia lub żądania zwrotu podatku VAT, z automatu uzna, że tak samo będzie w przypadku zakupu instalacji PV finansowanego z programu Prosument, uznając VAT za koszt kwalifikowany, co oczywiście będzie w pełni zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami prawa – pisze Patryk Rakowski.
Musimy jednak pamiętać, że dokonując analizy obowiązujących przepisów w danym kraju członkowskim Wspólnoty Europejskiej, zgodnie z art. 10 Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, należy stosować prounijną wykładnię prawa krajowego, która dotyczy organów administracji państw członkowskich oraz sądów krajowych (wyrok ETS w sprawie C-14/83).
W analizowanym przypadku wykładnia prawa krajowego powinna być zgodna z Szóstą Dyrektywą Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz.U. L 145, s. 1), zmienionej dyrektywą Rady 95/7/WE z dnia 10 kwietnia 1995 r. (Dz.U. L 102, s. 18) (dalej: szósta dyrektywa).
Osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej zgodnie z ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, nie będąca płatnikiem podatku VAT, niekoniecznie będzie tak samo traktowana w myśl regulacji zawartych w ww. dyrektywie, co zaczyna trochę komplikować sprawę uznanie podatku VAT za koszt kwalifikowany przedsięwzięcia.
A wszystko za sprawą pewnego pana z Austrii, który jest właścicielem instalacji PV. W latach 2005–2008 zużył on na potrzeby gospodarstwa domowego 44 600 kWh energii pobranej z sieci. Dostarczył natomiast do sieci w sumie 11 156 kWh, a zużył bezpośrednio 8645 kWh. Zgodnie z przepisami prawa austriackiego został uznany za osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, nie będącą płatnikiem podatku VAT. Bazując jednak na przepisach UE, postanowił odzyskać podatek VAT naliczony i zapłacony przy zakupie instalacji fotowoltaicznej. Uznał on, że zgodnie z artykułem 4 ust. 1 i 2 szóstej dyrektywy, wykorzystywanie przez osobę w sposób ciągły własności dóbr do celów zarobkowych, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności, stanowi działalność gospodarczą. Sądy austriackie nie podzielały jego interpretacji wspólnotowych przepisów prawa, dlatego ostatecznie sprawa trafiła do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który w wyroku z dnia 20.06.2013 r. w sprawie C-219/12 stwierdził, że art. 4 ust. 1 i 2 szóstej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że „eksploatacja zainstalowanego na służącym prywatnym celom domu mieszkalnym lub obok niego modułu fotowoltaicznego, skonstruowanego w ten sposób, że po pierwsze ilość wytworzonej energii elektrycznej jest zawsze niższa od ilości energii elektrycznej ogółem zużytej przez użytkownika modułu do celów prywatnych, a po drugie energia ta jest dostarczana do sieci za wynagrodzeniem o charakterze stałym, stanowi działalność gospodarczą”.
Zgodnie z wyrokiem, za działalność gospodarczą uznaje się wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych celem stałego osiągania dochodu, przy czym pojęcie dochodu trzeba rozumieć jako wynagrodzenie z tytułu wykonywanej działalności, a wykorzystywanie własności dóbr uznaje się za mające cel zarobkowy niezależnie od tego, czy ma to na celu osiągnięcie zysku. Jeżeli właściciel instalacji PV podpisze umowę na sprzedaż energii elektrycznej do sieci za określonym wynagrodzeniem, będzie można uznać, że celem działalności gospodarczej będzie osiągnięcie dochodu. Z kolei jeżeli umowa ta będzie zawarta na dłuższy czas (w wyroku umowa zawarta jest na czas nieoznaczony), należy stwierdzić, że dostawa energii elektrycznej do sieci będzie miała charakter stały, a nie jedynie okazjonalny.
Tak samo umowa zawarta na okres 15 lat również nie będzie miała charakteru okazjonalnego, a tak jak w powyższym przypadku będzie miała charakter stały. W takich okolicznościach eksploatacja instalacji PV będzie stanowić działalność gospodarczą w rozumieniu art. 4 ust. 2 szóstej dyrektywy. To, że osoba fizyczna prowadzi działalność polegającą na produkcji i odsprzedaży energii do sieci i wykonuje ją samodzielnie, jest bezsporne, dlatego też osobę taką należy uznać także za podatnika w rozumieniu art. 4 ust. 1 szóstej dyrektywy.
Nie ma również znaczenia fakt, że ilość energii zużywana w gospodarstwie domowym jest wyższa niż ilość energii produkowana z instalacji PV, co było argumentem sądów austriackich, sugerujących, że celem jest obniżenie rachunków za prąd, a nie osiąganie dochodów za sprzedaż energii. W polskich realiach stosunkowo często będziemy mieli do czynienia z sytuacją, w której to osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej będzie produkować energię elektryczną z instalacji PV, w pierwszej kolejności konsumując ją na własny użytek w domu, a nadwyżkę energii odsprzedając do sieci dystrybucyjnej.
Zgodnie z przedstawionym orzeczeniem ETS oraz przepisami szóstej dyrektywy, osoba ta będzie prowadzić działalność gospodarczą oraz będzie miała prawo żądania zwrotu podatku VAT za zakupioną instalację PV.
W takiej samej sytuacji zgodnie z Wytycznymi NFOŚiGW w zakresie kosztów kwalifikowanych, (…) podatek od towarów i usług (VAT) jest kosztem kwalifikowanym tylko wówczas, gdy jest on faktycznie i ostatecznie ponoszony przez Beneficjenta, a Beneficjent nie ma prawnej możliwości odliczenia podatku naliczonego od podatku należnego w jakiejkolwiek części, zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług. Podatek VAT, który można odliczyć, nie może być uznany za kwalifikowany, nawet jeżeli nie został faktycznie odzyskany przez Beneficjenta. Oznacza to, że w przypadkach, gdy Beneficjent może odliczyć podatek VAT, ale rezygnuje z tej możliwości, podatek VAT nie jest kosztem kwalifikowanym. VAT nie może być uznany za koszt kwalifikowany przedsięwzięcia.
Patryk Rakowski
